proptyhiakes spoudes

[B.Lykias]

ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Η ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΣΤΟ ΙΑΤΡΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Συντονιστής: Καθηγητής Δ. Μπούμπας

Μέλη: Καθηγητής Χ. Στουρνάρας

Καθηγητής Δ. Γεωργόπουλος

Καθηγητής Α. Κατσαμούρης

Καθηγητής Φ. Σοφράς

Αναπλ. Καθηγητής Γ. Βελεγράκης

Αναπλ. Καθηγητής Δ. Καρδάσης

Επίκ. Καθηγήτρια Μ. Αντωνίου

Επίκ. Καθηγητής Ε. Γαλανάκης

Επίκ. Καθηγητής Σ. Γιαρμενίτης

Επίκ. Καθηγήτρια Ε. Παπαδάκη

Επίκ. Καθηγητής Φ. Παρθενάκης

Επίκ. Καθηγητής Χ. Τσατσάνης

Επίκ. Καθηγητής Ε. Χρυσός

Ad Hoc Σύμβουλος: Καθηγητής Αχ. Γραβάνης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.2

Εισαγωγή

1. Σκοπός και περιεχόμενο της προπτυχιακής εκπαίδευσης

2. Σύγχρονες προκλήσεις και πραγματικότητα στην προπτυχιακή ιατρική εκπαίδευση

3. Προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών: παρούσα κατάσταση και γενικές προτάσεις

4. Ειδικές προτάσεις ανά επιστήμες

5. Συμπεράσματα

1. Την επιμέλεια για τη σύνταξη του υπομνήματος είχαν οι :

Καθηγητής Δ. Τ. Μπούμπας

Αναπλ. Καθηγητής Δ. Καρδάσης

Επίκ. Καθηγητές: Εμμ. Γαλανάκης, Ελ. Παπαδάκη, Χ. Τσατσάνης, Ε. Χρυσός

2. Για τη σύνταξη του υπομνήματος αυτού η Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών έλαβε υπ’ όψη της:

· Τις γραπτές επισημάνσεις του Αναπληρωτή Καθηγητή Τάσου Φιλαλήθη (24-11-2004)

· Τα γραπτά σχόλια του Τομέα Ψυχιατρικής

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών (ΕΠΣ) εξέτασε κατά τα τελευταία τρία ακαδημαϊκά έτη (2002-2005) θέματα που αφορούν την λειτουργία του ισχύοντος προγράμματος σπουδών καθώς επίσης και τις δυνατότητες για την ανανέωση του. Μετά από

α) συζητήσεις με την κοινότητα του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης και με τους διδάσκοντες σε από άλλα Ιατρικά Τμήματα της ημεδαπής και αλλοδαπής και

β) μελέτη άλλων προγραμμάτων σπουδών,

κατέληξε στις ακόλουθες γενικές αρχές και διαπιστώσεις που αντικατοπτρίζουν το σύγχρονο προβληματισμό του Τμήματος.

1. ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1.1 Η προπτυχιακή εκπαίδευση αποσκοπεί στην αποφοίτηση γιατρών που κατανοούν μεν τη βιολογία, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την πρόληψη της νόσου, αλλά ταυτόχρονα εμφορούνται και από τα ιδανικά και συμμερίζονται τις διαχρονικές αξίες του ιατρικού επαγγέλματος, αξίες όπως είναι ο σεβασμός στην ιερότητα της ζωής και του ανθρωπίνου προσώπου, η εντιμότητα, η ανάληψη ευθυνών για τις πράξεις και η σωστή επαγγελματική συμπεριφορά (αγνώς δε και οσίως διατηρήσω βίον τον εμόν και τέχνην την εμήν, ο Όρκος). Η προσήλωση στα ιδανικά αυτά και στις αξίες αυτές εκφράζονται στην πράξη με την άσκηση των καθηκόντων με ανθρωπιά, συμπόνια, αυταπάρνηση, προθυμία και σεβασμό στις προσωπικές επιλογές και πεποιθήσεις του ασθενή.

1.2. Η προπτυχιακή εκπαίδευση αποσκοπεί ομοίως στο να διδάξει στους μελλοντικούς γιατρούς, τη διαφορά μεταξύ της «θεραπείας της νόσου» και της «μέριμνας για τον ασθενή» που είναι το αιτούμενο. Ο αφορισμός του Francis Peabody the secret of the care of patient is in caring for the patient” είναι σήμερα, με τη σαρωτική είσοδο της τεχνολογίας στην ιατρική πράξη και την αλλοτρίωση της προσωπικής σχέσης περισσότερο επίκαιρος παρά ποτέ.

1.3. Το πρόγραμμα προπτυχιακής εκπαίδευσης κατανοεί ωστόσο ότι η ιατρική σήμερα δεν περιορίζεται στον παραδοσιακό θεραπευτικό ρόλο του οικογενειακού γιατρού ή της ειδικότητας αλλά ότι ο γιατρός οφείλει να λειτουργεί και ως γέφυρα, σύνδεσμος ή σύμβουλος σε άλλους τομείς που λειτουργούν στον ευρύτερο χώρο της Υγείας όπως Δημόσια Υγεία, Διοίκηση Νοσοκομείων, Φαρμακοβιομηχανία, Βιοτεχνολογία, Εποπτικοί Οργανισμοί (ΕΟΦ κλπ) και Βιοϊατρική Έρευνα και Τεχνολογία. Η επαρκής εκπαίδευση προς αυτήν την κατεύθυνση απαιτεί τη στενή συνεργασία με άλλα τμήματα Προπτυχιακών ή Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δημόσια Υγεία, Διοίκηση Επιχειρήσεων, Βιοτεχνολογία, Βιομηχανική, Νομική, Βιοηθική, Βιοϊατρική Έρευνα, κ.τ.λ.). Σημαντικό είναι συνεπώς, οι προπτυχιακοί φοιτητές να μπορούν να μετέχουν στα θετικά των μεταπτυχιακών προγραμμάτων.

1.4. Οι απόφοιτοι της Ιατρικής θα πρέπει να είναι σε θέση να παρέχουν υψηλής ποιότητας, πλήρη, συνεχή και εξατομικευμένη ιατρική φροντίδα στους ασθενείς, μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας και της κοινότητας. Ταυτόχρονα θα πρέπει να έχουν τα εφόδια για επιπρόσθετους ρόλους που θα κληθούν να αναλάβουν όπως α) η ορθολογική χρήση της ιατρικής τεχνολογίας β) η αποτελεσματική επικοινωνία με μεμονωμένους ασθενείς και ομάδες των πληθυσμών για την προαγωγή στρατηγικών προαγωγής της υγείας, γ) η ηγετική παρέμβαση στην κοινωνία για την επίτευξη στόχων υγείας, και δ) ο συντονισμός με άλλα άτομα και οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον ευρύτερο χώρο υπηρεσιών υγείας αλλά και εκτός αυτού χρησιμοποιώντας τα υφιστάμενα στατιστικά στοιχεία για τη δημόσια υγεία .

2. ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

2.1. Ο πρωταρχικός στόχος του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι η εκπαίδευση ιατρών ικανών να παρέχουν υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου. Μετά τις ριζικές αλλαγές στις Βιοϊατρικές επιστήμες, η ολοκληρωμένη προετοιμασία των γιατρών του μέλλοντος προϋποθέτει την εκπαίδευση τόσο στην Τέχνη όσο και στην Επιστήμη της Ιατρικής. Το Ιατρικό Τμήμα απέφυγε εξ αρχής να εγκλωβισθεί σε ψευδοδιλήμματα του τύπου: προτεραιότητα στις βασικές ή στις κλινικές επιστήμες. Η ΕΠΣ θεωρεί την εκπαίδευση στις βασικές επιστήμες απαραίτητη προϋπόθεση και αναπόσπαστο τμήμα της εκπαίδευσης του σύγχρονου ιατρού.

2.2. H ιατρική εκπαίδευση αποτελεί από μόνη της διαδικασία μακρά, απαιτητική και επίπονη. Η ΕΠΣ είναι αντίθετη με νοοτροπίες ή πρακτικές που αυξάνουν την πίεση ή το άγχος του φοιτητή χωρίς λόγο. Το Ιατρικό Τμήμα θα πρέπει, χωρίς να κατεβάζει τον πήχυ των προσδοκιών του από τους αποφοίτους του, να αναζητεί συνεχώς τρόπους μείωσης της άσκοπης καταπόνησης των φοιτητών του.

2.3. Έχει υπολογισθεί ότι περίπου το 50% από τις τρέχουσες ιατρικές γνώσεις δεν θα ισχύει μετά 10 χρόνια και ότι από τις γνώσεις ενός γιατρού μόνο το 10-20% αποκτήθηκε κατά την προπτυχιακή εκπαίδευση. Αυτή η πραγματικότητα επιβάλλει ριζική αναθεώρηση στο περιεχόμενο και τον τρόπο διδασκαλίας με έμφαση στις στέρεες βασικές ιατρικές γνώσεις, στην κατανόηση των δομών και στον τρόπο επίλυσης των βιοϊατρικών προβλημάτων μάλλον, παρά στην αποστήθιση λεπτομερειών, και έμφαση στην αναζήτηση πληροφοριών από τη βιβλιογραφία.

2.4. Η τεράστια αύξηση της γνώσης των βασικών, προκλινικών και κλινικών επιστημών επιβάλλει την επιλογή των απολύτως αναγκαίων γνώσεων που θα είναι κτήμα όλων των εκπαιδευομένων (βασικός κορμός, core curriculum). Κριτήρια για την επιλογή της ύλης θα μπορεί να αποτελούν τα εξής.

· H συχνότητα ενός νοσήματος

· Η σημασία του για την υγεία του ατόμου ή της κοινότητας.

· Η δυνατότητα πρόληψης ή ανίχνευσης

· H συμβολή του στην κατανόηση ομάδας νόσων (πρότυπη νόσος)

· Η μελλοντική σημασία του (λ.χ. γονιδιακή θεραπεία)

2.5. H EΠΣ υπενθυμίζει ότι σε τελική ανάλυση μεγαλύτερη σημασία στην ιατρική εκπαίδευση δεν έχει το τι γνωρίζω, αλλά το τι μπορώ να πράξω . Συνεπώς, η σύγχρονη διδασκαλία πρέπει να έχει ως κέντρο το φοιτητή, τις ανάγκες και τις ικανότητές του, να προσεγγίζει διεπιστημονικά τα προβλήματα, να είναι ολοκληρωμένη και ενταγμένη αρμονικά σε ένα σύνολο γνώσεων. Ταυτόχρονα ο φοιτητής θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά στη διδασκαλία με κατ΄ ιδίαν μελέτη και βιβλιογραφική έρευνα και όχι να είναι παθητικός αποδέκτης των γνώσεων.

2.6. Το υφιστάμενο πρόγραμμα σπουδών μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με λιγότερο δραστικές παρεμβάσεις που θα αποσκοπούν στην αποφυγή αλληλοεπικαλύψεων, συμπλήρωση κενών στη διδασκαλία ή στα εργαστήρια, επιλογή καταλλήλων συγγραμμάτων, καθορισμό εξεταστέας ύλης, βελτίωση των εξετάσεων, αξιολόγηση των διδασκόντων και αποφυγή ενεργειών από διδάσκοντες και διδασκόμενους που μπορεί να εκληφθούν ως αυθαίρετες. Η Επιτροπή αντιλαμβάνεται ότι αυτές οι μικρο-παρεμβάσεις είναι εξ ίσου σημαντικές όσο και χρονοβόρες

2.7. Κάθε αναθεώρηση του προγράμματος σπουδών απαιτεί εις βάθος κατανόηση των σύγχρονων τάσεων στην προπτυχιακή εκπαίδευση και θα πρέπει να τύχει της ευρείας αποδοχής από τους διδάσκοντες και τους φοιτητές για να τελεσφορήσει.

3. ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Η ΕΠΣ εξέτασε το σύνολο των πτυχών του προπτυχιακού προγράμματος (Βασικά, Προκλινικά και Κλινικά Μαθήματα, Εργαστήρια, Κλινική Άσκηση και Μαθήματα Επιλογής). Από τη δομή του υφιστάμενου Προγράμματος Σπουδών διαφαίνεται εύκολα ότι το σύνολο των μαθημάτων διαρθρώνεται σε 3 ομάδες διετούς διάρκειας:

· βασικές επιστήμες (εξάμηνα 1-4),

· κλινικο-εργαστηριακά και εισαγωγικά κλινικά μαθήματα (εξάμηνα 5-8),

· κλινική άσκηση (εξάμηνα 9-12).

Παράλληλα με τα μαθήματα αυτά γίνεται η διδασκαλία των ξένων γλωσσών και των κατ’ επιλογήν μαθημάτων. Η κατανομή των διδακτικών ωρών είναι αρκετά ομοιογενής στα 12 προπτυχιακά εξάμηνα.

Μετά από συζητήσεις με μέλη ΔΕΠ, φοιτητές και μέλη ΕΤΕΠ, κατέληξε στις εξής διαπιστώσεις και προτάσεις:

3.1. Γενικά Σχόλια

Όπως θα αναλυθεί και περαιτέρω, η Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών διαπίστωσε:

1. την προσήλωση των μελών ΔΕΠ, ΕΤΕΠ και των φοιτητών σε μια ιατρική εκπαίδευση προσαρμοσμένη στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή πραγματικότητα. Είναι δε στην ευχάριστη θέση να αναφέρει ότι η συνεργασία αυτή ευρίσκεται σε αξιόλογο επίπεδο ωριμότητας.

2. μεμονωμένες μόνο περιπτώσεις αυθαίρετης, μη ακαδημαϊκής συμπεριφοράς διδασκόντων και διδασκομένων. Σε συνεργασία με τα αρμόδια όργανα του Τμήματος, η Επιτροπή πήρε μέτρα για τον περιορισμό τους και την πρόληψη της επανάληψής τους.

3. την ανάγκη διαλόγου σχετικά με τους στόχους της Ιατρικής Εκπαίδευσης, υπό το φως των αλλαγών στον ελληνικό και διεθνή ιατρικό χώρο. Προς αυτή τη κατεύθυνση διατυπώνει τους προβληματισμούς της προς συζήτηση.

4. την ανάγκη αλλαγών, τόσο σημαντικών-δομικών, όσο και μικρότερων-λειτουργικών, αλλαγές που προτείνονται ως βραχυπρόθεσμοι, μεσοπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι.

5. Τη σημασία του σχηματισμού ξεχωριστών ομάδων εργασίας για κάθε 2ετή κύκλο σπουδών, ομάδες που θα αποτελούνται από διδάσκοντες στον κύκλο αυτό και 1-2 μέλη της ΕΠΣ, και που θα μπορέσουν να μελετήσει καλλίτερα τα προβλήματα του κύκλου και να προτείνουν λύσεις και βελτιώσεις (π.χ., ενδεχόμενες αναδιαρθρώσεις στην κατανομή εκπαιδευτικών ωρών των μαθημάτων).

3.2. Συστηματικά προβλήματα

1. «Στεγανά» μεταξύ μαθημάτων. Ο χρονικός διαχωρισμός των βασικών από τις κλινικές επιστήμες δημιουργεί στους φοιτητές από την πρώτη ημέρα το αίσθημα ότι εκπαιδεύονται σε κάτι που δεν έχει καμιά σχέση με το επάγγελμα του ιατρού που επέλεξαν. Η ανεπαρκής συσχέτιση των κλινικών προβλημάτων με τις βασικές επιστήμες και τη Φυσιολογία-Παθοφυσιολογία κατά τη διάρκεια των κλινικών ετών επιτείνουν αυτό το αίσθημα του χαμένου χρόνου. Ο χωρισμός αυτός σε «στεγανά» και η ανεπαρκής σύνδεση των μαθημάτων στο διδακτικό επίπεδο δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των καιρών για διατμηματική, συλλογική δράση μεταξύ των επιμέρους γνωστικών αντικειμένων.

2. Συντονισμός μαθημάτων. Ο συντονισμός των επιμέρους μαθημάτων (ύλη, τρόπος διδασκαλίας και εξέτασης) είναι ανεπαρκής με αποτέλεσμα κάθε ενότητα να διδάσκεται ως αυτοτελής. Αυτό δημιουργεί αλληλοεπικαλύψεις, χάσματα και πρωθύστερα. Δε γίνεται πάντα κατανοητό, ότι η αποκομμένη διδασκαλία κάθε μαθήματος έχει άμεσες επιπτώσεις στο συνολικό πρόγραμμα. Έτσι τόσο οι ανεπάρκειες στη διδασκαλία, όσο και οι υπερβολικές απαιτήσεις στις εξετάσεις ενός μαθήματος, αποβαίνουν εις βάρος άλλων μαθημάτων, άρα και της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

3. Προβλήματα θεωρητικής εκπαίδευσης. Συχνά δίδεται έμφαση στις από έδρας διαλέξεις (που δεν είναι ο περισσότερο αποδοτικός τρόπος εκμάθησης) αντί για συνεδρίες σε μικρές ομάδες που ενθαρρύνουν τη συνεργασία φοιτητών και εκπαιδευτών. Η εκμάθηση σε ενότητες ανά πρόβλημα (problem–based learning) (όπως λ.χ. οι συναντήσεις του Παθολογικού Τομέα κάθε Τρίτη) σπανίζουν. Ο μεγάλος όγκος γνώσεων υπό μορφή διαλέξεων μειώνει την αυτενέργεια του φοιτητή και δεν του καλλιεργεί την ικανότητα της εξάσκησης στην προσωπική, αυτόνομη δια βίου εκπαίδευση. Δεν ενθαρρύνεται η απόκτηση αυτοπεποίθησης εκ μέρους των φοιτητών, δηλαδή μια απαραίτητη προϋπόθεση για την ικανοποιητική επίδοσή τους κατά τη διάρκεια των σπουδών. Η θεωρητική διδασκαλία συχνά εστιάζεται σε επί μέρους νοσολογικές οντότητες, αντί στην ανάδειξη των μεγάλων νοσολογικών ενοτήτων, από τα οποία γίνονται οι προεκτάσεις στα επί μέρους νοσήματα. (λ.χ. χρόνιο διαρροϊκό σύνδρομο αντί για κοιλιοκάκη).

4. Προβλήματα Κλινικής Άσκησης. Η Κλινική Άσκηση βασίζεται στην τριτοβάθμια περίθαλψη σε βαθμό δυσανάλογο με τον αριθμό των ασθενών. Σύγχρονες στατιστικές στη Βόρεια Αμερική δείχνουν ότι σε μία κοινότητα 1000 προσώπων, περίπου 800 κάθε μήνα έχουν συμπτώματα, 327 επιζητούν ιατρική συμβουλή, 217 επισκέπτονται τον ιατρό, 65 επιζητούν εναλλακτικές μορφές ιατρικής, 21 επισκέπτονται τα εξωτερικά ιατρεία του Νοσοκομείου, 14 χρειάζονται κατ’ οίκον νοσηλεία, 13 επισκέπτονται το τμήμα επειγόντων, 8 εισάγονται στο Νοσοκομείο και 1 νοσηλεύεται σε τριτοβάθμιο Νοσοκομείο. Η Κλινική Άσκηση θα πρέπει να προσαρμοσθεί αναλόγως με αυτήν την «οικολογία» των ασθενών. Επί πλέον, η εκπαίδευση των φοιτητών στην Κλινική Άσκηση είναι εξαιρετικά ετερογενής ποιοτικά και ποσοτικά. Σημαντική μερίδα των φοιτητών συμπεριφέρονται ως «επισκέπτες» και όχι ως πλήρη μέλη της ομάδας της κλινικής.

5. Παραμελημένα γνωστικά αντικείμενα. Οι γνώσεις που παρέχονται σε θέματα πρόληψης, γηριατρικής, βιοηθικής και ιατρικής δεοντολογίας δεν είναι επαρκείς και απαιτείται ενίσχυση της εκπαίδευσης στα αντικείμενα αυτά. Ομοίως απαιτείται ενίσχυση της εκπαίδευσης των φοιτητών σε ζητήματα όπως σχέσεων μεταξύ ιατρών προς ιατρούς ή άλλους επαγγελματίες υγείας ή ιατρών προς ασθενείς, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.

6. Αριθμητική ανεπάρκεια μελών ΔΕΠ. Συνήθης διαπίστωση κατά τις συζητήσεις της Επιτροπής ήταν η αριθμητική ανεπάρκεια των μελών ΔΕΠ του Τμήματος Ιατρικής και μάλιστα μετά την οργάνωση από το Τμήμα Ιατρικής πολλών και σημαντικών Μεταπτυχιακών προγραμμάτων, χωρίς επιπλέον διδακτικό προσωπικό.

3.3. Γενικές προτάσεις

Οργάνωση μαθημάτων

1. Υπεύθυνοι μαθημάτων. Καθορισμός ενός υπευθύνου ανά μάθημα και ενός αναπληρωματικού. Αναβάθμιση ρόλου των υπευθύνων των μαθημάτων. Ο υπεύθυνος θα καθορίζει επακριβώς τη διδακτέα και εξεταστέα ύλη και θα ελέγχει τα θέματα των εξετάσεων. Ο Τομέας να αξιολογεί την απόδοση των υπευθύνων και να τους αφαιρεί την ευθύνη του μαθήματος όταν δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά.

2. Υπεύθυνοι Κλινικής Άσκησης. Ενίσχυση του ρόλου αρμοδιοτήτων των υπευθύνων της Κλινικής Άσκησης, οι οποίοι θα πρέπει να είναι υπεύθυνοι για την ποιότητα της εκπαίδευσης. Οι υπεύθυνοι της Κλινικής Άσκησης θα έχουν την ευθύνη για την εκπαιδευτική διαδικασία σε όλες ανεξάρτητα τις κλινικές και το τελικό λόγο για ότι ζήτημα προκύψει. Καλό είναι να υπάρχει σε κάθε μεγάλη Κλινική καταμερισμός των υπευθύνων μελών ΔΕΠ, και η προσφορά και η απόδοσή τους να αναγνωρίζεται κατά τη διαδικασία της κρίσης τους. Τα μέλη ΔΕΠ θα πρέπει να κάνουν επίσκεψη μόνο με τους φοιτητές τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα. Οι υπεύθυνοι να ενημερώνουν επακριβώς τους ειδικευόμενους και επιμελητές για τις υποχρεώσεις τους στους φοιτητές και για τις υποχρεώσεις των φοιτητών.

3. Συμμετοχή φοιτητών. Η παρακολούθηση στα μαθήματα και μάλιστα στα από αμφιθεάτρου είναι συχνά καθόλου ικανοποιητική. Οι διδάσκοντες οφείλουν βέβαια να βελτιώσουν το επίπεδο των παραδόσεων, ωστόσο πρέπει και οι φοιτητές να συνεργασθούν για μια πιο ουσιαστική συμμετοχή τους στην παρακολούθηση αυτών των μαθημάτων. ΟΙ προσπάθειες για αύξηση του ενδιαφέροντος των φοιτητών με την εισαγωγή του θεσμού της εργασίας έχει ενθαρρυντικά αποτελέσματα όπου έχει εφαρμοσθεί (Ψυχιατρική, Βιοηθική). Η κατάσταση είναι βέβαια καλλίτερη στις Κλινικές Ασκήσεις, ωστόσο και εκεί συχνά οι φοιτητές φέρονται σαν «επισκέπτες» μάλλον παρά σαν μέλη της ιατρικής ομάδας.

4. Διδακτέα ύλη. Η ύλη κάθε μαθήματος να καθορίζεται με περισσότερη λεπτομέρεια στον Οδηγό Σπουδών. Η διδακτέα ύλη οφείλει να δίδει προτεραιότητα στο βασικό κορμό και όχι σε λεπτομέρειες. Το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων να ανακοινώνεται έγκαιρα στην ιστοσελίδα του Τμήματος χωρίς να αναμένει το Τμήμα τα μέλη ΔΕΠ που καθυστερούν.

5. Aναλυτικό πρόγραμμα. Το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων να ανακοινώνεται έγκαιρα στην ιστοσελίδα του Τμήματος χωρίς να αναμένει το Τμήμα τα μέλη ΔΕΠ που καθυστερούν.

6. Συγγράμματα, εγχειρίδια και σημειώσεις. Τα συγγράμματα και οι σημειώσεις θα πρέπει να χορηγούνται στην αρχή του έτους. Να αποφεύγονται τα πολύ εξειδικευμένα, εκτεταμένα ή παλαιά συγγράμματα. Ομοίως να αποφεύγονται οι πρόχειρες και κακογραμμένες σημειώσεις.

7. Σύμμετρη διδασκαλία. Η διδακτέα και εξεταστέα ύλη των μαθημάτων που υπάγονται σε ευρύτερες ενότητες πρέπει να είναι σε αρμονία με τα υπόλοιπα μαθήματα της ενότητας (π.χ., σύμμετρη διδασκαλία των επί μέρους τμημάτων της Φυσιολογίας, σαφής καθορισμός του περιεχομένου του μαθήματος της Παθοφυσιολογίας, και καθορισμός της ύλης της Δερματολογίας σε επίπεδα ανάλογα με τις άλλες επί μέρους ειδικότητες της Παθολογίας)

8. Εργαστήρια. Να ενισχυθούν τα λειτουργούντα εργαστήρια με πόρους για αναλώσιμα και ανανέωση του εξοπλισμού. Να διερευνηθεί η δυνατότητα εργαστηριακής άσκησης στη Βιολογία, Μικροβιολογία κ.τ.λ. και να συζητηθεί η σκοπιμότητα λειτουργίας του Ανατομείου.

9. Βιβλιοθήκες και Αναγνωστήρια. Εξεύρεση επαρκών χώρων για αναγνωστήρια

10. Υποδοχή φοιτητών. Εισαγωγή στην Ιατρική Τέχνη από την πρώτη ημέρα με θέσπιση εισαγωγής μαθήματος στην Ιατρική Τέχνη στο πρώτο έτος και ειδική τελετή υποδοχής των πρωτοετών όπου θα τους χορηγείται συμβολικά η ιατρική μπλούζα και ένα βιβλίο (πχ. ένας τόμος της Ιπποκράτειας Συλλογής) με ταυτόχρονη ομιλία από μέλη ΔΕΠ με εμπειρία στην έρευνα των νοσημάτων του ανθρώπου. Η ομιλία θα καταδεικνύει την δυνατότητα σύζευξης κλινικής και βασικής έρευνας.

11. Εποπτικά μέσα. Οι αίθουσες διδασκαλίας, κατά κοινή ομολογία, δεν επαρκούν για τις ανάγκες των προπτυχιακών φοιτητών, και το πρόβλημα έγινε οξύτερο με τη δημιουργία των μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Προσέτι, οι υπάρχουσες αίθουσες είναι ατελέστατα εξοπλισμένες με εποπτικά μέσα. Η βελτίωση του προγράμματος σπουδών συνδέεται σε σημαντικό βαθμό με τη δημιουργία νέων, μικρών αιθουσών διδασκαλίας και την εγκατάσταση συστημάτων προβολής (επιδιαφανοσκόπια, LCD- projectors, data projectors) σε όλες τις αίθουσες διδασκαλίας.

12. Αξιολόγηση εκπαιδευτών και Προγράμματος. Χωρίς να γίνεται παρέμβαση στον τρόπο διδασκαλίας, η Επιτροπή πιστεύει ότι πρέπει να ενισχυθεί το σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτών. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις, αν γίνει καλόπιστη χρήση του, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην αναβάθμιση του επιπέδου διδασκαλίας.

13. Aξιολόγηση μαθημάτων. Υποχρεωτικός καθορισμός αξιολόγησης κάθε μαθήματος και του Προγράμματος συνολικά. Έγκριση των ερωτηματολογίων που πρότεινε η Επιτροπή.

14. Ειδικές επί τούτου επιτροπές (ad hoc committees). Κρίνεται σκόπιμη η ύπαρξη μιας Επιτροπής Προγράμματος Σπουδών για να συζητήσει αλλαγές όπως μεταφορά μαθημάτων, σύμπτυξη, διαγραφή, προσθήκη, μείωση ωρών διδασκαλίας, διδασκαλία σε modules, εκμάθηση βασισμένη σε προβλήματα (problem-based learning π.χ. λιπίδια-δυσλιπιδαιμίες), μείωση των ωρών διδασκαλίας από αμφιθεάτρου, ενθάρρυνση της κατ’ ιδίαν μελέτης τα απογεύματα. Η επιτροπή αυτού θα μπορούσε να οργανώσει και την εισαγωγή του θεσμού της διπλωματικής εργασίας (MD - Thesis).

15. Εκπαίδευση εκτός ΠΑΓΝΗ. Δημιουργία Επιτροπής για την αξιοποίηση της εμπειρίας της ήδη υφιστάμενης εκπαίδευσης στα Κέντρα Υγείας με σκοπό την εξερεύνηση των δυνατοτήτων για εκπαίδευση σε Ιδιωτικά Ιατρεία, Κέντρα Υγείας, Δευτεροβάθμια Νοσοκομεία και Περιπατητική (ambulatory) Φροντίδα. Το Τμήμα ήταν το πρώτο που εισήγαγε την Κλινική Άσκηση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας. Στη διάρκειά της, οι φοιτητές εκπαιδεύονται στη καθημερινή ιατρική πράξη εκτός νοσοκομείου. Στην πραγματοποίησή της συμβάλουν ουσιαστικά οι ειδικευμένοι Ιατροί Γενικής Ιατρικής που εργάζονται στα Κέντρα Υγείας, ενώ η ένταξή της στα ΕΠΕΑΕΚ Ι και ΙΙ από το 1998 έδωσε τη δυνατότητα να χορηγηθεί στους φοιτητές ένα μικρό οικονομικό βοήθημα.

16. Αρμοδιότητες Επιτροπής Προπτυχιακών σπουδών. Η σημασία των προπτυχιακών σπουδών επιβάλλει ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής και αύξηση των αρμοδιοτήτων της. Όπως συμβαίνει και με την Επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών, θα μπορούσε να ορίζεται από τη Γενική Συνέλευση. Η θητεία της θα πρέπει να είναι τουλάχιστον διετής. Υπαγωγή σ’ αυτή του γραφείου εκπαιδεύσεως και της Επιτροπής Προγράμματος (curriculum).

17. Εξετάσεις μαθημάτων.Τα αποτελέσματα των εξετάσεων πρέπει να ανακοινώνονται εντός 15 ημερών από την ημέρα των εξετάσεων, αλλιώς παρακωλύουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Η διδακτέα και εξεταστέα ύλη κάθε μαθήματος να καθορίζεται με περισσότερη λεπτομέρεια στον Οδηγό Σπουδών.Στις εξετάσεις να παρευρίσκεται ο υπεύθυνος του μαθήματος για να δώσει τις απαραίτητες διευκρινήσεις και να εποπτεύει την ομαλή διεξαγωγή τους.Να αναπτυχθεί κάποιο είδος στάθμισης για τις εξετάσεις, ώστε να μην υπάρχουν έκδηλες ανισότητες ανάμεσα σε «εύκολα» και «δύσκολα» μαθήματα» ανάμεσα σε «εύκολους» και «δύσκολους» εξεταστές. Τυποποίηση των εξετάσεων στη Μικροβιολογία και Δερματολογία ούτως ώστε η προετοιμασία να μην απαιτεί δυσανάλογα μεγάλο χρόνο γεγονός που παρεμποδίζει την παρακολούθηση/προπαρασκευή άλλων μαθημάτων.

4. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Η Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών κατέληξε στις εξής διαπιστώσεις για τις Βασικές, Προκλινικές και Κλινικές επιστήμες και διετύπωσε τους εξής βραχυ/μεσο- καί μακροπρόθεσμους στόχους:

4.1. Βασικές Ιατρικές Επιστήμες

Το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης προσφέρει σήμερα έναν βασικό κορμό από μαθήματα Βασικών Ιατρικών Επιστημών που καλύπτουν 630 διδακτικές ώρες (το 10% του συνόλου των διδακτικών ωρών της Σχολής). Ο αριθμός αυτός των διδακτικών ωρών είναι παρόμοιος ή αυξημένος στα άλλα Ιατρικά Τμήματα της χώρας. Τα μαθήματα αυτά προσφέρονται κυρίως κατά τα 2-3 πρώτα έτη σπουδών (εξάμηνα 1-6) και διδάσκονται παράλληλα με άλλα προκλινικά ή εισαγωγικά μαθήματα (π.χ. ξένες γλώσσες).

Ο στόχος των βασικών μαθημάτων είναι η δημιουργία του απαραίτητου υπόβαθρου το οποίο θα βοηθήσει τον φοιτητή και την φοιτήτρια στην μετέπειτα κλινική τους εκπαίδευση. Ο επιθυμητός στόχος είναι να καταστεί ικανός κάθε απόφοιτος της Ιατρικής να είναι σε θέση να παρακολουθήσει με ευχέρεια τις ραγδαίες εξελίξεις στην Βιοϊατρική έρευνα και τεχνολογία που συμβαίνουν στο διεθνή χώρο και που επηρεάζουν άμεσα όλες τις Ιατρικές Ειδικότητες αλλά και να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις αυτές στην καθημερινή του πρακτική. Η εκτίμηση του τρόπου και την προσπάθειας με την οποία αποκτάται η νέα γνώση είναι επίσης κεφαλαιώδους σημασίας για τον φοιτητή. Αυτό μάλιστα ήταν το συμπέρασμα της μακρόχρονης έρευνας της ένωσης Τμημάτων Ιατρικών Σχολών των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής η οποία απεφάνθη ότι η μείωση των Βασικών Ιατρικών Μαθημάτων από τα Προγράμματα Σπουδών τους, που είχε εφαρμοσθεί για μια δεκαετία, τελικά απέβη επιζήμια για τους φοιτητές καθώς δεν συμβάδιζε με τις εξελίξεις (Association of American Medical Colleges Report IV: Contemporary Issues in Medicine: Basic Sciences and Clinical Research, August 2001).

Η άποψη της ΕΠΣ είναι ότι η διδασκαλία των Βασικών Μαθημάτων στο Τμήμα δεν παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα αυτή την στιγμή αλλά θα μπορούσε να βελτιωθεί ούτως ώστε να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι. Ορισμένοι πιθανοί τρόποι βελτίωσης παρουσιάζονται παρακάτω.

Προτάσεις

1. Διδασκαλία σε ομάδες μαθημάτων. Αντί της διδασκαλίας κάθε μαθήματος σε όλη τη διάρκεια του εξαμήνου, προτείνεται η συμπύκνωση της διδασκαλίας σε πιο εντατικούς ρυθμούς, δηλαδή να μην καλύπτουν ολόκληρο το εξάμηνο, αλλά ένα μέρος αυτού. Η διδασκαλία θα πρέπει να γίνεται σε ομάδες (blocks) των δυο ή τριών μαθημάτων σε μια χρονική περίοδο περίπου δυο μηνών στην οποία οι φοιτητές θα ασχολούνται αποκλειστικά με τα συγκεκριμένα μαθήματα. Αυτό εξυπηρετεί την απρόσκοπτη συμμετοχή των φοιτητών, καθώς δεν θα απασχολούνται ταυτόχρονα με κάποιο άλλο μάθημα. Μεταξύ των blocks μαθημάτων θα μπορούσε να μεσολαβεί ένα κενό για τελικές εξετάσεις. Εναλλακτικώς, θα μπορούσε να υπάρξει μια αρχική εντατικοποίηση των μαθημάτων π.χ. κατά τους πρώτους δυο μήνες και μια αραίωση των διδακτικών ωρών στους επόμενους δυο μήνες κατά τους οποίους θα ξεκινά η εντατικοποίηση της ομάδας τριών άλλων μαθημάτων κ.ο.κ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η διδασκαλία θα ήταν επιθυμητό να γίνεται με: α) καθημερινές διαλέξεις σε αμφιθέατρο 2-3 ωρών ανά μάθημα, β)) εξετάσεις σε πολλαπλές προόδους (2-3 πρόοδοι ανά φροντιστήρια σε μικρές ομάδες φοιτητών (20-25 ατόμων) κατά τις απογευματινές ώρες στα οποία η συμμετοχή των μεταπτυχιακών φοιτητών του Τμήματος θα είναι ουσιαστική, γ μάθημα) για την μείωση του όγκου της ύλης ανά εξέταση και δ) μικρός αριθμός εργαστηριακών ασκήσεων σε κάθε μάθημα. Η Επιτροπή Προπτυχιακών Σπουδών αναγνωρίζει τη δυσκολία αυτής της ανακατανομής, που προϋποθέτει την υιοθέτηση από όλους τους διδάσκοντες μιας νέας αντίληψης.

2. Εργαστήρια. Η λειτουργία των εργαστηρίων σε όλα τα μαθήματα των Βασικών Επιστημών είναι καθοριστικής εκπαιδευτικής σημασίας. Εκτός του πρακτικού πειραματικού μέρους, στα εργαστήρια προσφέρεται η δυνατότητα για επανάληψη και εμπέδωση της διδακτέας ύλης του μαθήματος. Σήμερα δεν γίνονται εργαστήρια στα δυο μαθήματα της Βιολογίας καθώς και στα περισσότερα μαθήματα της Φαρμακολογίας, της Φυσιολογίας και της Βασικής Ανοσοβιολογίας. Για την λειτουργία των εργαστηρίων, θα μπορούσε η Σχολή να εκμεταλλευτεί το δυναμικό των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών με την θέσπιση υποτροφιών για διδασκαλία (teaching assistantships) όπως γίνεται σχεδόν σε όλες τις σχολές του εξωτερικού.

3. Μαθήματα επιλογής. Με τον καλύτερο συντονισμό και την μείωση των αλληλοεπικαλύψεων στα υπάρχοντα μαθήματα των Βασικών Επιστημών, θα ήταν δυνατό να εξοικονομηθούν διδακτικές ώρες για μικρό αριθμό μαθημάτων επιλογής. Ο αριθμός των μαθημάτων επιλογής που προσφέρονται σήμερα από τα μέλη ΔΕΠ των Βασικών Επιστημών είναι πολύ μικρός. Τα μαθήματα επιλογής θα αποσκοπούν στην: α) κάλυψη ενός ευρύτερου φάσματος Βιοϊατρικών θεμάτων τα οποία δεν καλύπτονται στα μαθήματα κορμού και β) προετοιμασία των φοιτητών για την εισαγωγή τους σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών του Τμήματος ή άλλων Τμημάτων της χώρας. Ο δεύτερος στόχος θα μπορούσε εναλλακτικά ή παράλληλα να επιτευχθεί με την συμμετοχή επίλεκτων προπτυχιακών φοιτητών, με σαφείς τάσεις για μεταπτυχιακές σπουδές (οι οποίοι θα έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς έναν αριθμό προαπαιτούμενων προπτυχιακών μαθημάτων) σε μεταπτυχιακά μαθήματα που προσφέρονται από τα οργανωμένα μεταπτυχιακά προγράμματα του Τμήματος. Τα μαθήματα αυτά θα μπορούσαν να κατοχυρωθούν και να αναγνωριστούν με την είσοδο του φοιτητή στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα μετά την περάτωση των προπτυχιακών σπουδών του.

4. Συμμετοχή φοιτητών. Θα πρέπει να δίνονται περισσότερες ευκαιρίες στους/στις φοιτητές/τριες για συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε με την συμμετοχή στην δημιουργία σημειώσεων στα μαθήματα (π.χ. μεταφράσεις πρόσφατων ξένων άρθρων ανασκόπησης, με την καθοδήγηση του υπεύθυνου Καθηγητή) είτε με την επεξεργασία πρωτότυπων εργασιών και την παρουσίασή τους σε ακροατήριο από τους ίδιους τους φοιτητές. Το παράδειγμα αυτό εφαρμόζεται στο μάθημα της Μοριακής Ιατρικής (πρώην ΜΒΚΝ) εδώ και αρκετά χρόνια με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Με τον τρόπο αυτό ενθαρρύνονται οι φοιτητές/φοιτήτριες να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της βιβλιοθήκης για να έρθουν σε άμεση επαφή με την ερευνητική βιβλιογραφία και να επεξεργασθούν πρωτότυπη έρευνα με κριτική σκέψη. Επιπρόσθετα, η επεξεργασία των δεδομένων και η δημόσια παρουσίαση της εργασίας τους προετοιμάζει για την μελλοντική συμμετοχή τους σε συνέδρια. Για την ομαλή λειτουργία της παραπάνω μεθόδου, είναι αναγκαία η συνδρομή της βιβλιοθήκης (ή των βιβλιοθηκών των Τμημάτων του Ηρακλείου γενικότερα) στα σημαντικότερα περιοδικά του Βιοϊατρικού κλάδου και η ελεύθερη πρόσβαση των φοιτητών σε αυτά. Σήμερα δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, φοιτητές να πληρώνουν από την τσέπη τους σε άλλες βιβλιοθήκες για την προμήθεια ενός άρθρου το οποίο πρόκειται να επεξεργαστούν.

5. Εκπαίδευση φοιτητών στη χρήση βάσεων δεδομένων. Ουσιαστικής σημασίας είναι επίσης η εκπαίδευση των φοιτητών, σε αρχικό στάδιο των σπουδών τους, στην χρήση βάσεων δεδομένων (PubMed, OMIM, Genebank) και στα βασικότερα προγράμματα καταγραφής, επεξεργασίας και παρουσίασης δεδομένων (Microsoft Word, Excel, Powerpoint). Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί: α) με την οργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων σε φοιτητές/τριες που το επιθυμούν, β) στα πλαίσια ενός μαθήματος Πληροφορικής το οποίο έχει ήδη εγκριθεί από την ΕΠΣ. Ευνόητη είναι φυσικά η ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία του εργαστηρίου υπολογιστών της σχολής το οποίο εδώ και αρκετούς μήνες δεν λειτουργούσε καθόλου.

4.2. Προκλινικές επιστήμες

Ο κύκλος μαθημάτων των προκλινικών Επιστημών είναι ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα βασικά και τα κλινικά μαθήματα. Οι συζητήσεις κατά την ημερίδα προπτυχιακής εκπαίδευσης και κατά τις συνεδρίες της Επιτροπής Προπτυχιακών Σπουδών έδειξαν την αναγκαιότητα της ενίσχυσης του κύκλου αυτού, που φαίνεται και ο λιγότερο συμπαγής από τους τρεις κύκλους της προπτυχιακής εκπαίδευσης. Στη διάρκεια αυτών των μαθημάτων οι φοιτητές, που έως τώρα είχαν συνηθίσει να αποστηθίζουν μεγάλους όγκους ύλης, έρχονται σε μια πρώτη επαφή με κλινικά προβλήματα και ερωτήματα και πρέπει να μάθουν να συνδυάζουν γνώσεις και να επιλύουν κλινικά προβλήματα. Ο στόχος ακριβώς αυτού του κύκλου εκπαίδευσης είναι η εξοικείωση των φοιτητών με απλές κλινικές έννοιες και απλά κλινικά προβλήματα και η εκπαίδευσή τους στο πώς να συνδυάζουν τις γνώσεις που έχουν αποκομίσει μέχρι τη στιγμή εκείνη, για την επίλυση αυτών των (εισαγωγή στην εκμάθηση μέσω προβλημάτων – problem-based learning). Με τον τρόπο αυτό θα έχουν προετοιμαστεί για την επίλυση πολυπλοκότερων προβλημάτων που θα τους δοθούν στα κλινικά μαθήματα.

Βραχυπρόθεσμοι στόχοι:

1. Χρονικός συντονισμός των προκλινικών μαθημάτων (πχ. Παθοφυσιολογίας και Εργαστηριακής Ιατρικής) ώστε να προηγείται η διδασκαλία ενός κεφαλαίου της Παθοφυσιολογίας και να έπεται το αντίστοιχο κομμάτι της Εργαστηριακής Ιατρικής ώστε να δίνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα του αντικείμένου χωρίς επαναλήψεις.

2. Παρότρυνση των διδασκόντων να εισαγάγουν φροντιστήρια όπου θα αναλύονται κλινικά προβλήματα σχετικά με το αντικείμενο της εκάστοτε διάλεξης.

3. Καλλίτερος συντονισμός της διδασκαλίας αντικειμένων όπως η Παθοφυσιολογία και η Εργαστηριακή Ιατρική, ώστε να μην επαναλαμβάνονται οι ίδιες γνώσεις.

4. Η συγκέντρωση των προπαιδευτικών κλινικών μαθημάτων (π.χ. Παθολογία, Χειρουργική, Παιδιατρική, Γυναικολογία) στο 7ο εξάμηνο, αμέσως πριν την έναρξη της Κλινικής Άσκησης. Τροποποίηση της ύλης των μαθημάτων αυτών, ούτως ώστε να ευοδώνεται η ομαλή μετάβαση στην Κλινική Άσκηση. Σε αυτό το «προκλινικό» εξάμηνο θα μπορούσε λόγου χάριν να συγκεντρωθούν ενότητες, όπως η λήψη ιστορικού και η σημειολογία.

Μακροπρόθεσμοι στόχοι

1. Θέσπιση μαθήματος επίλυσης προβλημάτων (problem based learning) το οποίο θα λειτουργεί υπό μορφήν φροντιστηρίου. Ένα τέτοιο μάθημα θα ήταν χρήσιμο και κατά τα κλινικά έτη όπου θα συνδυάζονται γνώσεις από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα. Επέκταση του σε όλα τα προκλινικά μαθήματα της διδασκαλίας σε μικρές ομάδες όπως εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια με επιτυχία στο μάθημα της Εργαστηριακής Ιατρικής. Η ΕΠΣ αντιλαμβάνεται βέβαια ότι αυτή η αλλαγή στη μέθοδο διδασκαλίας που μπορεί να λειτουργήσει σε πλείστα μαθήματα, στηρίζεται σε μικρές ομάδες φοιτητών και απαιτεί περισσότερες διδακτικές ώρες από τα μέλη ΔΕΠ, που είναι αβέβαιο αν μπορούν να ανταποκριθούν.

4.3. Κλινικά Μαθήματα

Η εκπαίδευση κατά την Κλινική άσκηση θεωρείται ικανοποιητική σε γενικές γραμμές, τόσο από τους διδάσκοντες όσο και από τους φοιτητές. Σημαντική οπωσδήποτε ήταν η συμβολή της αναθεώρησης της Κλινικής Άσκησης από το έτος 2000-2001 και μετά, που τηρείται ακόμη. Ωστόσο η εμπειρία που αποκτήθηκε από τότε έδειξε ότι είναι σκόπιμες αρκετές τροποποιήσεις και βελτιώσεις.

Κοινές προτάσεις:

1. Να γίνεται αρχικό εισαγωγικό σεμινάριο (orientation course) σε κάθε Κλινική Άσκηση- όπου αυτό έχει εφαρμοσθεί, αποδίδει καλά αποτελέσματα (π.χ., Παιδιατρική, Ψυχιατρική).

2. Να τονώνεται η εξατομικευμένη παρακολούθηση (shadowing) κάθε φοιτητή από ειδικευόμενο ή νεαρό ειδικευμένο- η εμπειρία έχει καταδείξει ότι οι φοιτητές είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι με αυτήν την προσωπική σχέση. Η βαθμολόγηση του επιβλέποντα ιατρού να προσμετρείται στην τελική αξιολόγηση του φοιτητή.

3. Να ενθαρρύνεται η ενεργός παρουσία των φοιτητών στα Εξωτερικά Ιατρεία, Τακτικά και Έκτακτα, της Κλινικής που παρακολουθούν.

4. Να αναλαμβάνουν οι φοιτητές την παρακολούθηση συγκεκριμένων ασθενών και για όλη τη διάρκεια της νοσηλείας τους. Αυτή η παρακολούθηση που θα γίνεται υπό την εποπτεία επί τούτου ορισμένων ειδικευμένων γιατρών, ΔΕΠ και ΕΣΥ, είχε προταθεί και παλιότερα, αλλά έχει ατονήσει.

5. Να δημιουργηθεί κοινό φυλλάδιο παρακολούθησης (log book, κατά τα πρότυπα εκείνου της Χειρουργικής) για όλες τις Κλινικές, με λεπτομερείς οδηγίες.

4.3.1. Παθολογικές Ειδικότητες

Μετά από σύγκριση του προγράμματος Σπουδών του Ιατρικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης με προγράμματα Σπουδών Πανεπιστημίων από τον διεθνή χώρο (Ευρώπη και Αμερική) και τις συζητήσεις των συνεδριάσεων της επιτροπής προπτυχιακών σπουδών διαπιστώθηκαν τα εξής:

1. Η Παθοφυσιολογία Α (75 Ω.Δ.Ε.), περιλαμβάνει Μυϊκό, Νευρικό, Πεπτικό, Αναπνευστικό, και Ουροποιητικό σύστημα, καθώς και στοιχεία Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας. Η Παθοφυσιολογία Β (μάθημα 45 Ω.Δ.Ε), περιλαμβάνει Αιμοποιητικό, Κυκλοφορικό, και Ενδοκρινείς αδένες. Το συχνά της παθοφυσιολογίας συχνά αλληλοεπικαλύπτεται με εκείνο της Εργαστηριακής Ιατρικής που διδάσκεται στο 5ο εξάμηνο.

2. Η εισαγωγή των φοιτητών στην Κλινική γίνεται σχετικά αργά και σε μεγάλες ομάδες στο 6ο εξάμηνο σπουδών, με το μάθημα Παθολογία Α-Προπαιδευτική. Δοθέντος μάλιστα ότι τα μαθήματα Παθολογία Β (7ο εξάμηνο) και Παθολογία Γ (8ο εξάμηνο) διδάσκονται αποκλειστικά από αμφιθεάτρου, οι φοιτητές έρχονται στην Κλινική Άσκηση έχοντας χάσει κάθε δεξιότητα που απέκτησαν κατά την Προπαιδευτική Άσκηση. Έτσι, ενώ σύμφωνα με τους διεθνείς στόχους κατά την διάρκεια της Κλινικής Άσκησης ο φοιτητής θα πρέπει να ασκηθεί στη λεπτομερή κλινική εξέταση, στη διαφορική διαγνωστική και στον προγραμματισμό των εξετάσεων που θα οδηγήσουν στην τελική διάγνωση, στο Τμήμα μας γίνεται ουσιαστικά επανεκπαίδευση των φοιτητών στην λήψη ιστορικού και στην αδρή κλινική εξέταση.

Βραχυπρόθεσμοι στόχοι:

1. Συντονισμός των μαθημάτων της Παθοφυσιολογίας με τα αντίστοιχα της Εργαστηριακής Ιατρικής. Ο συντονισμός αυτός θα μπορούσε να οδηγήσει σε ελάττωση των Ω.Δ.Ε. της Παθοφυσιολογίας εξασφαλίζοντας περισσότερες ώρες στην Παθολογία Α-Προπαιδευτική για την διδασκαλία της καθ’ όλη τη διάρκεια του 5ου και 6ου εξαμήνου.

2. Αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας της Παθολογίας Β και Παθολογίας Γ με συνδυασμό από αμφιθεάτρου διδασκαλίας και άσκησης παρά την κλίνη του ασθενούς. Συμμετοχή και των φοιτητών σε ομάδες εργασίας με τη βοήθεια και καθοδήγηση μελών ΔΕΠ.

3. Να παρέχεται η δυνατότητα στο μάθημα της Κλινικής Άσκησης η κατ’ επιλογή Κλινική να γίνεται σε Κλινική με οργανωμένο Ερευνητικό Εργαστήριο. Αυτό θα βοηθήσει τους φοιτητές που προετοιμάζονται για Μεταπτυχιακές Σπουδές.

4. Καθιέρωση του ατομικού ημερολογίου δραστηριοτήτων των φοιτητών κατά την Κλινική Άσκηση.

Μακροπρόθεσμοι στόχοι

1. Εκπαίδευση των φοιτητών και σε επιλεγμένες Κλινικές και επιλεγμένους Εκπαιδευτές άλλων Νοσοκομείων. Το μέτρο αυτό και θα εκτονώσει το μέγεθος των ομάδων Κλινικής Άσκησης και θα δώσει καλύτερη εικόνα στου