Γρίπη και κοινό κρυολόγημα στην τρίτη ηλικία

[Spider]

Οι ιοί προκαλούν πολλές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, οι οποίες σε επίπεδο κλινικών συμπτωμάτων αλληλοκαλύπτονται σε μεγάλο ποσοστό. Σε άτομα άνω των 65 ετών οι ιώσεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές σε όργανα όπως οι πνεύμονες, η καρδιά, οι νεφροί και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Επίσης έχουν σημαντική ιατροκοινωνική σημασία γιατί καλύπτουν σημαντικό μέρος των επισκέψεων στον ιατρό και των εισαγωγών στο νοσοκομείο κυρίως τους χειμερινούς μήνες.

Οι δύο πιο συχνές ιώσεις του αναπνευστικού συστήματος είναι το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη. Εκδηλώνονται με: ρινική καταρροή (στην αρχή υδαρή και κατόπιν βλεννώδη) και απόφραξη, φτάρνισμα, πονοκέφαλο, πονόλαιμο, ξηρό βήχα, μυαλγίες, χαμηλό πυρετό, δακρύρροια και επιπεφυκίτιδα. Μεταδίδονται με σταγονίδια που αποβάλλουν οι πάσχοντες με το βήχα, το σάλιο ή τα πτύελα και τις ρινικές εκκρίσεις. Από τη στιγμή της έκθεσης μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων (χρόνος επώασης) συνήθως περνούν μία με τρεις μέρες. Η διάρκεια της νόσου είναι συνήθως επτά με δέκα μέρες.

Οι διαφορές τους είναι οι εξής:

Για το κοινό κρυολόγημα ενοχοποιείται ένα πλήθος ιών όπως οι ρινοϊοί, οι αδενοϊοί, οι εντεροϊοί κτλ. Αντίθετα για τη γρίπη ενοχοποιούνται μόνο οι ομώνυμοι ιοί (π.χ. ιός της γρίπης Α).

Στη γρίπη τα συμπτώματα όπως πυρετός, μυαλγίες, πονοκέφαλος μπορεί να είναι μεγαλύτερης έντασης και ποικίλης βαρύτητας σε σχέση με το κοινό κρυολόγημα.

Η γρίπη είναι ενδημική, επιδημική και μερικές φορές πανδημική νόσος.

Μύθοι και αλήθειες

Υπάρχει κίνδυνος επαναλοίμωξης μετά την ίωση;

Μετά την ίωση αναπτύσσεται ανοσία μικρής διάρκειας έναντι του συγκεκριμένου ιού. Επειδή οι ιώσεις αυτές προκαλούνται από πολλούς και διαφορετικούς ιούς είναι δυνατόν να εκδηλωθούν κατά τη διάρκεια του χειμώνα αλλεπάλληλες λοιμώξεις.

Αυτές οι λοιμώξεις είναι πάντα αθώες;

Αυτό ισχύει συνήθως για υγιείς ενήλικες. Όταν κάποιος έχει περάσει το όριο των 65 ετών πρέπει να είναι πιο προσεκτικός γιατί η άμυνα του οργανισμού είναι μειωμένη. Ο συνδυασμός των ιώσεων με χρόνιες παθήσεις αυξάνει ακόμα περισσότερο την βαρύτητά τους και τον κίνδυνο επιπλοκών που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των ηλικιωμένων.

Πώς μπορούν να προφυλαχθούν οι ηλικιωμένοι;

Τα μέτρα προφύλαξης από τις ιώσεις περιλαμβάνουν:

1) την αποφυγή συγχρωτισμού με πάσχοντα άτομα, ιδιαίτερα σε κλειστούς και ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους

2) την σχολαστική καθαριότητα, όπως πλύσιμο χεριών, ποτηριών και γενικά αντικειμένων που μπορούν να αποτελέσουν φορείς μικροβίων

3) τον εμβολιασμό κατά της γρίπης

Το εμβόλιο πρέπει να χορηγείται ετησίως, το φθινόπωρο (Οκτώβριο, Νοέμβριο), σε όλους τους ηλικιωμένους (άνω των 65 ετών) λόγω του υψηλού κίνδυνου να παρουσιάσουν επιπλοκές από τη γρίπη. Δεν θα πρέπει να το παραλείπουν ιδιαίτερα οι ασθενείς με: καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, πνευμονοπάθειες, νεφρική ανεπάρκεια, ανοσοκαταστολή από οποιαδήποτε αιτία (όπως κακοήθεια ή μεταμόσχευση) και φυσικά οι τρόφιμοι γηριατρείων. Έχει βρεθεί ότι το εμβόλιο μειώνει σε ποσοστό 30-70% τις νοσηλείες για πνευμονία και γρίπη σε ηλικιωμένους ασθενείς. Η δόση μπορεί να επαναληφθεί τον Ιανουάριο.

Μύθοι και αλήθειες για το εμβόλιο

Με την είσοδο του ιού στον οργανισμό μπορεί να εκδηλωθεί γρίπη;

Το εμβόλιο δεν προκαλεί γρίπη. Παρασκευάζεται από αδρανοποιημένους ιούς.

Έχει παρενέργειες;

Οι παρενέργειες είναι ήπιες και σπάνιες. Η πιο κοινή παρενέργεια είναι ο πόνος στην περιοχή της ενέσεως.

Είναι ακριβό:

Το κόστος του είναι μικρό και καλύπτεται εξ' ολοκλήρου από τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία.

Δεν μπορεί να γίνει μαζί με το εμβόλιο για τον πευμονιόκοκκο;

Μπορεί να χορηγηθεί συγχρόνως αλλά σε διαφορετικό χέρι με το εμβόλιο για τον πευμονιόκοκκο (αυτό χορηγείται κάθε πέντε χρόνια).

Όταν κάποιος είναι αλλεργικός δεν μπορεί να κάνει το εμβόλιο;

Δεν θα πρέπει να χορηγείται σε άτομα με αλλεργία στα αβγά και σε άτομα που έχουν παρουσιάσει σε προηγούμενο εμβολιασμό σοβαρή αλλεργικά αντίδραση. Στα άτομα αυτά μπορεί να χορηγηθεί μόνο μετά την εφαρμογή απευαισθητοποίησης.

Όταν κάποιος είναι κρυωμένος μπορεί να κάνει το εμβόλιο;

Δεν θα πρέπει να χορηγηθεί κατά την διάρκεια άλλης οξείας νόσου και γενικά σε κάθε εμπύρετη κατάσταση. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να χορηγηθεί μετά την υποχώρηση της εμπύρετης ή οξείας κατάστασης.

Μετά τον εμβολιασμό δεν υπάρχει ο κίνδυνος προσβολής από τη γρίπη;

Το εμβόλιο δεν προστατεύει από την γρίπη 100%. Περιέχει ιούς που έχουν απομονωθεί την προηγούμενη χρονιά. Επομένως η αποτελεσματικότητα του εξαρτάται από το βαθμό ομοιότητας του εμβολίου με το κυκλοφορούν στην κοινότητα στέλεχος του ιού καθώς επίσης και από την ανοσολογική κατάσταση του εμβολιαζόμενου, την ένταση της επιδημίας και τυχόν προηγούμενη έκθεση στον ιό. Η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού, δηλαδή η δημιουργία προστατευτικών αντισωμάτων, συμβαίνει περίπου δύο εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό. Πάντως μειώνει σημαντικά την πιθανότητα σοβαρής νόσησης, η οποία μπορεί ακόμα και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή των ηλικιωμένων.

Ποιά είναι η σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση;

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν χρειάζονται ειδική θεραπεία για την αντιμετώπιση μιας ίωσης. Οι ηλικιωμένοι όμως χρήζουν ιδιαίτερης φροντίδας, θεραπευτικής αντιμετώπισης και παρακολούθησης από τον ιατρό.

Συνίσταται παραμονή του ασθενούς στο κρεβάτι, η λήψη πολλών υγρών ώστε να αποφευχθεί πιθανή αφυδάτωση και η λήψη αντιπυρετικών-αναλγητικών (π.χ. παρακεταμόλη). Ρινικά αποσυμφορητικά και αποχρεμπτικά (σιρόπια) χορηγούνται αν κριθούν αναγκαία από τον ιατρό.

Ειδικά φάρμακα για την γρίπη (όπως η αμανταδίνη, ριμπαβιρίνη, ζαναμιβίρη) μειώνουν την ένταση και τη διάρκεια της νόσου κατά περίπου 50%. Αυτά χορηγούνται συνήθως σε επιδημίες γρίπης, αμέσως μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, σε άτομα υψηλού κινδύνου που δεν πρόλαβαν να εμβολιασθούν, μέχρι να εμφανισθεί αντισωματική απάντηση από το εμβόλιο ή σε άτομα με αντένδειξη εμβολιασμού.

Τα αντιβιοτικά δεν έχουν δράση πάνω στους ιούς. Χορηγούνται όμως, μόνο κατόπιν ιατρικής συνταγής, στην περίπτωση μικροβιακών επιπλοκών και προληπτικά σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για επιπλοκές, όπως σε ανοσοκατεσταλμένους, μεταμοσχευμένους, με σπληνεκτομή, σοβαρές καρδιαγγειακές παθήσεις κ.τ.λ.

Μύθοι και αλήθειες για τη θεραπεία

Η βιταμίνη C (σε δισκία ή χυμούς φυσικούς) προφυλάσσει από το κοινό κρυολόγημα;

Αυτό δεν έχει αποδειχθεί. Φαίνεται όμως να μετριάζει ελαφρώς την βαρύτητα της νόσου.

Είναι κατάλληλη αγωγή οποιαδήποτε αντιβίωση υπάρχει στο σπίτι ή προτείνει ο φαρμακοποιός;

Τα αντιβιοτικά δρουν μόνο στην περίπτωση που επακολουθήσει βακτηριακή λοίμωξη λόγω της εξασθένισης της άμυνας του οργανισμού. Tο κατάλληλο αντιβιοτικό είναι στην κρίση του ιατρού, όχι του φαρμακοποιού, και επιλέγεται βάσει του ιστορικού του ασθενούς και μετά από κλινική εξέταση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό δεδομένου ότι τα αντιβιοτικά μπορούν να προκαλέσουν αλλεργίες, να αλληλεπιδράσουν με άλλα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής για τις χρόνιες παθήσεις του ή να προκαλέσουν παρενέργειες σε άτομα με ορισμένες νόσους, όπως η νεφρική ανεπάρκεια. Επιπλέον η σωστή και συνετή χορήγηση αντιβιοτικών καταπολεμά το μεγάλο πρόβλημα της δημιουργίας ανθεκτικών στη θεραπεία στελεχών των ιών.

Τα ρινικά αποσυμφορητικά είναι ακίνδυνα;

Κάθε φάρμακο πρέπει να λαμβάνεται κατόπιν ιατρικής συστάσεως και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η παρατεταμένη χρήση αποσυμφορητικών πρέπει να αποφεύγεται επειδή προδιαθέτει σε βακτηριακές λοιμώξεις μέσω ξήρανσης και δυσκολίας κινητοποίησης των εκκρίσεων.

Μπορούν οι ιώσεις αυτές να εξελιχθούν σε κάτι πιο σοβαρό;

Το προχωρημένο της ηλικίας και η παρουσία χρόνιων νοσημάτων έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη άμυνα του οργανισμού. Η εξασθένηση της άμυνας με τη σειρά της έχει ως επακόλουθο οι επιπλοκές των ιώσεων σε αυτά τα άτομα να είναι πιο συχνές και μεγαλύτερης βαρύτητας.

Η κύρια επιπλοκή είναι η πρωτοπαθής και η δευτεροπαθής πνευμονία. Η πρωτοπαθής προκαλεί βαριά νόσηση και οφείλεται στον ίδιο τον ιό. Η δευτεροπαθής οφείλεται σε μικρόβια που επωφελούνται από την εξασθένιση της άμυνας του οργανισμού. Σε προδιαθετιμένα άτομα μπορεί να παρατηρηθεί παρόξυνση βρογχίτιδας ή άσθματος.

Αλλες επιπλοκές είναι η ανάπτυξη βακτηριακών λοιμώξεων τοπικά ή με επέκταση σε γειτονικούς ιστούς (ωτίτιδα, φλεγμονή των παραρρίνιων κόλπων). Σοβαρές επιπλοκές προκύπτουν και όταν η λοίμωξη προσβάλλει την καρδιά (μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα) ή τον εγκέφαλο (μηνιγγίτιδα, εγκεφαλικό απόστημα).

Μύθοι και αλήθειες για τις επιπλοκές από τις ιώσεις

Είναι αδύνατο να υποπτευθεί κάποιος τις καρδιακές επιπλοκές;

Αν τα συμπτώματα παρατείνονται ή συνδυάζονται με:

1) πόνο στο στήθος ο οποίος επιδεινώνεται με τις αναπνευστικές κινήσεις (εισπνοή, εκπνοή) και ιδίως στην βαθιά εισπνοή,

2) έντονη δυσκολία στην αναπνοή,

3) έντονη κόπωση,

4) απώλεια συνείδησης,

5) συμπτώματα καρδιακής δυσλειτουργίας, όπως διάταση των φλεβών του τραχήλου, οιδήματα κάτω άκρων, αίσθημα ταχυκαρδίας τότε επιβάλλεται η άμεση επίσκεψη στον ιατρό για να αποκλεισθούν τυχόν καρδιακές επιπλοκές.

Είναι αδύνατο να υποπτευθεί κάποιος τις πνευμονικές επιπλοκές;

Αν ο βήχας επιμένει, η απόχρεμψη μεταβάλλεται από βλεννώδη σε πυώδη ή βλεννοπυώδη και παρουσιάζεται έντονη δύσπνοια τότε επιβάλλεται η άμεση επίσκεψη στον ιατρό για να αποκλεισθούν τυχόν πνευμονικές επιπλοκές.

Είναι αδύνατο να υποπτευθεί κάποιος τις εγκεφαλικές επιπλοκές;

Αν τα συμπτώματα συμπληρώνονται με αλλαγή συμπεριφοράς, λήθαργο, υπνηλία, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα, τότε επιβάλλεται η άμεση επίσκεψη στον ιατρό για να αποκλεισθούν τυχόν εγκεφαλικές επιπλοκές.

Σε υγιείς ενήλικους η γρίπη και το κοινό κρυολόγημα είναι συνήθως απλές λοιμώξεις που υποχωρούν χωρίς επιπλοκές και χωρίς την λήψη αντιβιοτικών. Στην περίπτωση όμως των ηλικιωμένων συνδυάζονται με σοβαρή νοσηρότητα και μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους. Η αποφυγή έκθεσης στους ιούς, η διατήρηση καλής υγιεινής και ο έγκαιρος εμβολιασμός είναι τα βασικότερα μέτρα προστασίας. Για την λήψη οποιονδήποτε φαρμακευτικών σκευασμάτων θα πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλεύονται τον ιατρό τους.

Πηγή: www.in.gr