The Black Power Mixtape 1967-75

[V for Vendetta]

ΓΙΟΡΑΝ ΧΙΟΥΓΚΟ ΟΥΛΣΟΝ

The Black Power Mixtape 1967-75

Το 1909, μια μέτρια κωμωδία με σιωνιστικές και αντισημιτικές ιδέες γέμιζε για μήνες τα θέατρα του Μπρόντγουεϊ. Τίτλος της «The Melting Pot» («Το Χωνευτήρι») έργο ενός ασήμαντου θεατρικού συγγραφέα με το όνομα Israel Zangwill. Η ιδέα του θεατρικού - η οποία ευθέως αναδυόταν από την αμερικανική επανάσταση - έβαζε λέξεις σ' ένα όραμα για μια Αμερική σαν «χωνευτήρι» του Θεού, σαν τεράστιο καμίνι που μέσα του λιώνουν και εξευγενίζονται όλες οι φυλές του κόσμου, εκεί που ο Θεός πλάθει τον «Αμερικανό», τον καινούριο άνθρωπο που ξεπηδά από την ανάμειξη όλων των φυλών, τον ατσαλένιο άνθρωπο του μέλλοντος! Αμερικανός νοείται όστις αφήνει πίσω του όλες τις παλιές προλήψεις, ήθη και έθιμα και αποδέχεται έναν νέο τρόπο σκέψης και μια νέα μορφή ζωής που ο ίδιος επέλεξε να οικειοποιηθεί. Ο Τζον Κέννεντυ περιέγραψε τις ΗΠΑ ως «κοινωνία μεταναστών, που καθένας τους ξεκίνησε μια νέα ζωή, επί ίσοις όροις». Ξέχασε όμως τους Αφροαμερικανούς που ξεκινούσαν την καινούρια τους ζωή, σαν σκλάβοι ...

Λέγεται ότι το πρόγραμμα του Λίντον Τζόνσον «The Great Society» στα μέσα της δεκαετίας του '60 ήταν μια προσπάθεια διεύρυνσης του αμερικάνικου οράματος τόσο, ώστε να συμπεριλάβει και τους έγχρωμους... Στα τέλη της δεκαετίας του '60, όταν το αμερικανικό κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα έχει αγγίξει το αποκορύφωμά του, καταφθάνει στις ΗΠΑ μια ομάδα νεαρών δημοσιογράφων από τη Σουηδία για να αποτυπώσει στο σελουλόϊντ το κίνημα Black Power και τον αγώνα για ένα καλύτερο, πιο δίκαιο κόσμο. Ενα κίνημα που μιλά για ανατροπή των δομών εξουσίας, για καπιταλισμό, που θέλει να δώσει κάλυψη στις θεμελιώδεις ανάγκες του μαύρου πληθυσμού. Μια απ' αυτές τις ανάγκες ήταν το δωρεάν πρωινό σε παιδιά της κοινότητας, κάτι που ο Εντγκαρ Χούβερ του FBI ανήγαγε σε "εσωτερική απειλή" για τις ΗΠΑ. Το κίνημα διαμορφώθηκε και ανδρώθηκε στα πλαίσια της μαύρης κοινότητας όπου κυρίαρχη πραγματικότητα ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, η φτώχεια, ο ρατσισμός, η άθλια κατάσταση στα δημόσια σχολεία και τα ναρκωτικά.

Μπορεί το ντοκιμαντέρ του Ούλσον να εκθέτει το πλούσιο ποσοτικά και ατόφια αυθεντικό υλικό τεκμηρίωσης από την εποχή που έφθασε στα χέρια του σκηνοθέτη στα μάτια και τη γνώση των νέων γενιών όλου του κόσμου, αλλά η σύνθεση και η οργάνωση αυτού του υλικού, η αντιστοίχιση του παλιού υλικού με το νέο, η προσθήκη συνοδευτικών σχολιασμών και συνεντεύξεων σε voice over μοιάζει να μη προχωρά σε αξιολόγηση και σε αποτίμηση της ανόδου και καθόδου του φαινομένου, σε συμπεράσματα πολιτικά για το χαρακτήρα, τη στρατηγική και τακτική του. Για το πώς ακριβώς συνδέεται το τότε με το τώρα. Γι' αυτόν το λόγο υπόδειγμα πολιτικού ντοκιμαντέρ είναι δύσκολο να χαρακτηριστεί λόγω της προσέγγισης στο θέμα που παραμένει επιφανειακή, άψαχτη και χωρίς θέληση προπάντων να σκάψει σε βάθος χρησιμοποιώντας εργαλεία από το διαλεκτικό υλισμό, με τον τρόπο που δίδαξαν οι κορυφαίοι του πολιτικού ντοκιμαντέρ Χαϊνόφσκι και Σόιμαν. Η ταινία βραβεύτηκε για το μοντάζ της στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Sundance 2011.

Το οπτικό μωσαϊκό που βγήκε στο φως, βασίζεται στον κινηματογραφημένο σε 16mm καρπό της τεκμηρίωσης των σπάνιων εικόνων, ήχων και αφηγήσεων από το ταξίδι των δημοσιογράφων στον τόπο που γεννιούνταν και λάμβαναν χώρα τα γεγονότα, ιστορικό υλικό που η σουηδική τηλεόραση άφηνε να μουχλιάζει, επί σαράντα χρόνια, στα υπόγεια των κτιριακών της εγκαταστάσεων. Η ταινία, τυπικά σουηδικού ύφους και δομής, δίνει έμφαση στην ειδική βαρύτητα των μαρτυριών, υπό μορφή συνεντεύξεων και συνομιλιών, θρυλικών στελεχών του κινήματος, πασίγνωστων ονομάτων της εποχής, σαν την ακτιβίστρια, ακαδημαϊκό Αντζελα Ντέιβις, τον «πρωθυπουργό» του Κόμματος των Μαύρων Πάνθηρων - που έκανε διάσημο τον όρο «Black Power» - Στόκλι Καρμάικλ και το ηγετικό στέλεχος της ίδιας οργάνωσης Ελντριτζ Κλίβερ, συγγραφέα του δοκιμίου «Ψυχή στον Πάγο» που εκδόθηκε το 1968.

«Τη φωτιά την πολεμάμε με τη φωτιά. Δεν θα πολεμήσουμε την φωτιά με νερό». Με νερό υποτίθεται ότι πολεμούσε τη φωτιά ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Παράδειγμα της ιδεολογίας αυτής θα μπορούσε να είναι η εικόνα που προωθείται από τα εμπορικά κυκλώματα, εξυπηρετώντας την επικύρωση του αξιακού συστήματος της άρχουσας τάξης μέσα από τον τηλεοπτικό γιατρό Χάξταμπλ - τον θυμάστε; Με το δημοφιλή Μπιλ Κόσμπι στο ρόλο. Ο γιατρός και η οικογένειά του συμβολίζουν όχι μόνο το όνειρο των έγχρωμων αλλά και των λευκών, για ένα μαύρο πληθυσμό οικονομικά αυτοδύναμο που να αντιγράφει το στυλ ζωής και τις αξίες των λευκών. Στον αντίποδα, ο σκηνοθέτης Σπάικ Λι να αντιπαραθέτει μια σιωπηλή πολεμική στον ειδυλλιακό οικογενειακό πυρήνα του Κόσμπι. Ο Κόσμπι και ο Λι εκπροσωπούν διαφορετικές τάσεις στα πλαίσια του κινήματος δικαιωμάτων του πολίτη. Πίσω από τον Κόσμπι βρίσκεται ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ που οραματιζόταν, πέρα από το ρατσισμό, μια φιλελεύθερη γη της επαγγελίας. Ο Σπάικ Λι έχει αφετηρία τον Μάλκομ Χ και τους Μαύρους Πάνθηρες που αντιλαμβάνονται το ρατσισμό σαν συστατικό στοιχείο του αμερικάνικου φιλελευθερισμού και παλεύουν διαφυλάσσοντας την ιδιαιτερότητά τους κι ορθώνοντας το στρατευμένο τους ανάστημα εναντίον αυτής της κοινωνίας, με την πεποίθηση ότι το κυρίαρχο σύστημα πρέπει να καταλυθεί και να αντικατασταθεί από κάποιο καινούριο, προϋπόθεση για να μπορέσουν μαύροι και λευκοί να ζήσουν σαν αδέλφια.

Παραγωγή: Σουηδία (2011).

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ