Το ΕΣΥ μπορεί να αλλάξει

[anastasiostheodoridis]

Χρήσιμα μαθήματα από το αγγλικό σύστημα Υγείας για την αναγκαία μεταρρύθμιση

Περίπου τριάντα χρόνια μετρά το ΕΣΥ στην Ελλάδα, με το αντίστοιχο σύστημα της Αγγλίας να μετρά περίπου τα διπλά. Είναι και τα δύο δημόσια συστήματα Υγείας, με αυτό της Αγγλίας να απευθύνεται σε περίπου 70 εκατομμύρια κατοίκους. Οι Αγγλοι είναι πολύ περήφανοι για το δικό τους ΕΣΥ, το NHS (National Health Service), το έδειξαν και στους Ολυμπιακούς. Το NHS σίγουρα δεν είναι τέλειο, αλλά αποτελεί ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο σύστημα Υγείας. Θα μπορούσε να αποτελέσει καλό παράδειγμα για το πώς θα μπορούσε να είναι το δικό μας ΕΣΥ.

Είναι χαρακτηριστικό πως τα τελευταία 30 χρόνια το ΕΣΥ έχει αλλάξει ελάχιστα, παρότι οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά με την οικονομική κρίση να μαστίζει τα ευάλωτα κοινωνικά στρώματα και το μεταναστευτικό κύμα να παραμένει αμείωτο. Παρ' όλα αυτά, ακόμη συζητάμε για την ηλεκτρονική συνταγογράφηση και για το αν οι γιατροί πρέπει να συνταγογραφούν τη δραστική ουσία, όπως κάνουν σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο. Ειδικά στην Αγγλία, μόνο τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουν αλλάξει ή δρομολογούνται να αλλάξουν πολλές σημαντικές λειτουργίες του συστήματος. Αυτό γίνεται επειδή όλες οι λειτουργίες και οι δομές του συστήματος υπόκεινται σε διαρκή έλεγχο και αξιολόγηση από ανθρώπους με αποκλειστικό ρόλο να κάνουν αυτό ακριβώς. Με τον τρόπο αυτόν, πιθανές αδυναμίες ή ανεπάρκειες του συστήματος ανιχνεύονται γρήγορα και διορθώνονται ή αλλάζουν, ώστε να διατηρείται το σύστημα παραγωγικό και κυρίως ασφαλές. Στην Ελλάδα παρόμοιες αλλαγές πρέπει να περάσουν από τη Βουλή και, ύστερα από καμιά δεκαριά διαδηλώσεις και καταλήψεις, τελικά ή εγκαταλείπονται ή μένουν ανεφάρμοστες!

Επρεπε να έρθω στην Αγγλία για να καταλάβω ότι η επιτυχία ενός συστήματος υγείας εξαρτάται από τη δυνατότητά του να αλλάζει και να προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής. Στην Αγγλία, σε αντίθεση με την Αμερική, τα νοσοκομεία δεν θυμίζουν πεντάστερα ξενοδοχεία, αλλά είναι καθαρά, λειτουργικά και σχεδόν όμορφα, όσο όμορφο μπορεί να είναι ένα νοσοκομείο. Η έννοια του λεγόμενου cost-effectiveness και του sustainability είναι βασικές για τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του συστήματος. Οτιδήποτε γίνεται μέσα στο νοσοκομείο, είτε αυτό έχει να κάνει με τη φροντίδα του ασθενούς είτε με τη διοίκηση, καθορίζεται με βάση τις παραπάνω αρχές. Με βάση το προβλεπόμενο αποτέλεσμα σε σχέση με το κόστος του. Βεβαίως, πολλά πανάκριβα χημειοθεραπευτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα δεν χρησιμοποιούνται στην Αγγλία λόγω κόστους - ίσως αν χρησιμοποιούνταν να πρόσφεραν πολύ μικρή διαφορά στην επιβίωση. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτή είναι μάλλον σκληρή τακτική. Αλλά σε ένα σύστημα Υγείας που εξυπηρετεί εκατομμύρια ανθρώπους είναι ανάγκη η ορθολογική χρήση των πόρων - εκεί ακριβώς το δικό μας ΕΣΥ έχει αποτύχει παταγωδώς.

Σε ένα τυπικό αγγλικό νοσοκομείο, ακόμη και στα μικρά, όλοι, γιατροί, νοσηλευτές και διοικητικό προσωπικό, εργάζονται σαν ομάδα με σκοπό την καλύτερη φροντίδα του ασθενούς αλλά και τη διαρκή αξιολόγηση των παρεχομένων υπηρεσιών. Οι γιατροί είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν στα λεγόμενα audits όπου κοινές πρακτικές του τμήματός τους αξιολογούνται συνεχώς, σε αναζήτηση τρόπων βελτίωσης, χωρίς αυτό να είναι αποκλειστική ευθύνη του διοικητή ή της κυβέρνησης. Είναι εκπληκτικό το πόσο εύκολα μπορείς να αλλάξεις δομές που δεν λειτουργούν σωστά και πόσο πιο δημιουργική γίνεται η δουλειά σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Ο ίδιος έλεγχος, φυσικά, επιφυλάσσεται και για τους γιατρούς οι οποίοι, παρά τα χρόνια σκληρής εκπαίδευσης, επαναξιολογούνται κάθε πέντε χρόνια με σκοπό να παραμένουν ασφαλείς για τους ασθενείς τους. Ο μοναχικός «καβαλάρης» γιατρός που «σώζει» μόνος του ασθενείς έχει αντικατασταθεί από την ομάδα. Είναι απαραίτητη η ομαδικότητα αλλά και η δημιουργικότητα και η πρωτοβουλία, στοιχεία που μπορεί να ξεκινούν από το πιο έμπειρο μέλος ή από τον πιο νέο γιατρό της ομάδας. Φυσικά αυτό το τελευταίο ευνοείται από τον σεβασμό που υπάρχει ανάμεσα σε όλα τα μέλη της ομάδας, ανεξάρτητα από τον βαθμό ή την παλαιότητα. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, προφανώς, ευδοκιμούν η αλλαγή και η βελτίωση.

Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να μάθουμε βλέποντας τον τρόπο λειτουργίας άλλων συστημάτων Υγείας σε προηγμένες χώρες. Οι καιροί είναι δύσκολοι, αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την παραίτηση από την προσπάθεια για αλλαγές. Ισως η στατικότητα και η εσωστρέφεια να ευθύνονται έως έναν βαθμό για τη σημερινή κατάσταση. Και αν το «φιλότιμο», που σε πολλές περιπτώσεις πέφτει θύμα εκμετάλλευσης στο EΣΥ, δεν μεταφράζεται, ως λέξη, στα αγγλικά, αυτό μάλλον συμβαίνει διότι στην Αγγλία δεν χρειάζεται. Εχει αντικατασταθεί με έννοιες όπως η ομαδικότητα, ο σεβασμός και η διάθεση για βελτίωση και δημιουργικότητα.

Ο Γρηγόρης Μακρής είναι γιατρός, Academic Clinical Fellow στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ

http://www.tanea.gr/gnomes/?aid=4769376&fb_action_ids=368244693270252%2C368244346603620%2C368243849937003&fb_action_types=og.likes&fb_source=other_multiline&action_object_map={%22368244693270252%22%3A127368584085627%2C%22368244346603620%22%3A461765090540387%2C%22368243849937003%22%3A429465140454646}&action_type_map={%22368244693270252%22%3A%22og.likes%22%2C%22368244346603620%22%3A%22og.likes%22%2C%22368243849937003%22%3A%22og.likes%22}&action_ref_map=[]