2010 Έτος Ν.Καββαδία

[V for Vendetta]

Ιδανικός κι ανάξιος εραστής ( Mal du Départ )

Στίχοι: Νίκος Καββαδίας

Μουσική: Γιάννης Σπανός

Πρώτη εκτέλεση: Κώστας Καράλης

Άλλες ερμηνείες: Λαυρέντης Μαχαιρίτσας || Φίλιππος Νικολάου

θα μείνω πάντα ιδανικός κι ανάξιος εραστής

των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων,

και θα πεθάνω μια βραδιά σαν όλες τις βραδιές,

χωρίς να σχίσω τη θολή γραμμή των οριζόντων.

Για το Μαδράς τη Σιγκαπούρ τ' Αλγέρι και το Σφαξ

θ' αναχωρούν σαν πάντοτε περήφανα τα πλοία,

κι εγώ σκυφτός σ' ένα γραφείο με χάρτες ναυτικούς,

θα κάνω αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία.

Θα πάψω πια για μακρινά ταξίδια να μιλώ,

οι φίλοι θα νομίζουνε πως τα 'χω πια ξεχάσει,

κι η μάνα μου χαρούμενη θα λέει σ' όποιον ρωτά:

"Ήταν μια λόξα νεανική, μα τώρα έχει περάσει"

Μα ο εαυτός μου μια βραδιά εμπρός μου θα υψωθεί

και λόγο ως ένας δικαστής στυγνός θα μου ζητήσει,

κι αυτό το ανάξιο χέρι μου που τρέμει θα οπλιστεί,

θα σημαδέψει κι άφοβα το φταίχτη θα χτυπήσει.

Κι εγώ που τόσο επόθησα μια μέρα να ταφώ

σε κάποια θάλασσα βαθειά στις μακρινές Ινδίες,

θα 'χω ένα θάνατο κοινό και θλιβερό πολύ

και μια κηδεία σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες.

Ακούστε το ποίημα-

[Lneor1]

Από το "Ημερολόγιο ενός τιμονιέρη" (αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα)

Γράμματα εν πλω

ΝΑΥΤΙΚΟΙ

Navigare necesse est

vivere non est necesse

Μαύρη θάλασσα- α/π «Αντουλζέττα» - κοιτάζω τα’ αστέρια με το γυαλί. Ποτέ μου δεν είδα καθαρότερον ουρανό. Ποτέ μου δεν ένιωσα όσο απόψε τη μαγγανεία των άστρων. Το άλφα του Μεγάλου Ταύρου, ο θαυμάσιος Αλτεμπαράν εκπέμπει σ’ όλο μου το κορμί το δηλητήριο της γοητείας του. Ο Αλτάιρ το Άλφα του Αετού, ο Αλφεράτ το Άλφα της Ανδρομέδας.

Ο Ακενάρ του Ηριδανού, ο Μπελατρίξ , ο Αλφάρ και ο Ρασταμπάν κι άλλες χιλιάδες αμέτρητα φωτεινά στίγματα που οι Άραβες πρώτοι τα εβάφτισαν με τα γοητευτικότερα ονόματα που θα μπορούσε κανένας να φανταστεί. Οι κύκλοι που διαγράφουνε στο στερέωμα ορίζουν τη μοίρα μας, δυναστεύουνε τη ζωή μας, οδηγούνε τα βήματά μας. Οι αστρονόμοι του Μεσαίωνα υπήρξαν μεγάλοι ποιηταί.

Συνεδύασαν την τροχιά της γης των ανθρώπων με την τροχιά των αστέρων.

Οι άνθρωποι που κατοικούνε στις πολιτείες τα βλέπουν τις νύχτες από τους εξώστες των μεγάλων θερινών κέντρων ή στις εκδρομές που κάνουν μέσα σε βάρκες έχοντας δίπλα τους τ’ αγαπημένα τους πρόσωπα . Οι ναυτικοί μ’ αυτά πορεύονται και μ’ αυτά ζουν. Η επίδραση ,που έχουν απάνω στη ζωή τους, είναι απείρως μεγαλύτερη και τρομερότερη.

Είμαστε σ’ αυτό το καράβι εικοσιπέντε νοματαίοι. Από τον πρώτο καπετάνιο ως τον καρβουνιάρη όλοι βασανισμένα πρόσωπα βασανισμένα κορμιά. Εδώ στα καράβια, σ’ αυτά τα πλεούμενα σίδερα , ο θάνατος δεν ενεδρεύει όπως στις πολιτείες. Τον έχουμε παντού αντιμέτωπο. Καθώς θα φτυαρίσει ο θερμαστής το κάρβουνο για να το ρίξει στους φούρνους, καθώς κυβερνάει ο τιμονιέρης απάνω στην όστρια ή στο σιρόκο , την ώρα που παίρνει ύψος με τον εξάντα ο καπετάνιος. Ένα λάθος στο λογαριασμό ενός μπακάλη, ενός εμπόρου, ενός λογιστή είναι ζημία δραχμών, ένα λάθος στο λογαριασμό ενός καπετάνιου είναι θάνατος.

Αυτό το τεράστιο στοιχείο που κόβει σα μαχαίρι τα σίδερα, που σχίζει και λαμαρίνες, θανατώνει μ’ έναν ύπουλο τρόπο το κορμί, το κοιμίζει και το θανατώνει. Η μαγγανεία των θαλασσών είναι συνυφασμένη με την γοητεία των άστρων. Όταν ο ήλιος με το φεγγάρι βρίσκονται καθώς τα λένε οι αστρονόμοι σε συζυγία, τότε δουλεύουνε και τα δύο μ’ αόρατες δυνάμεις τη θάλασσα και τους ανθρώπους της. Οι περισσότεροι ναυτικοί βρίζουν τη θάλασσα με το χειρότερο τρόπο, όμως δε θα μπορούσαν ποτέ να δουλέψουνε στη στεριά. Υπάρχουν δύο κατηγορίες θαλασσινών. Οι άνθρωποι της πρώτης κατηγορίας παίρνουν τη θάλασσα σαν επάγγελμα, οι περισσότεροι. Τη συνηθάνε κι όσο και να τους έχει σακατέψει η δουλειά τους, η ασχολία τους εξουδετερώνει τη μαγγανεία της καθώς ο μπακιρένιος χαλκάς που δένουνε στο λαιμό της γάτας, την αρρώστια της λαμαρίνας.

Το δράμα το παίζουν οι λίγοι. Αυτοί που δεν μπόρεσαν να εξουδετερώσουν τη μαγεία της και τους έχει αθεράπευτα δηλητηριάσει.

Τη θάλασσα μπορεί να την συνηθίσει κανείς σ’ ένα μήνα μέσα. Όμως μπορεί και να μην τη συνηθίσει ποτέ. Το παπόρι στην τρικυμία κινείται με πολλούς τρόπους.

Αναλόγως με τους καιρούς. Συνηθάς το ποτί και δε συνηθάς το σκαμπανέβασμα. Οι παλιοί ναυτικοί μέσα στις νάβες , όταν τα τζόβενα ζαλίζονταν , τα παιρναν μιαν ώρα πριν φέξει κι αφού τα πρόσταζαν να γεμίσουν ένα μπουγέλο με νερό της θάλασσας , τους βουτούσαν μέσα τρεις φορές το κεφάλι, λέγοντάς τους να επαναλάβουν μιαν αισχρή βρισιά για τη θάλασσα! Κατόπιν, ενώ το κεφάλι τους έσταζε νερά και τα μάτια τους δάκρυζαν απ’ την άλμη, τους έδειχναν να κοιτάξουν το μικρό αστέρι Μιζάρ, που βρίσκεται κάτω απ’ τα δύο μεγάλα αστέρια της Μεγάλης Άρκτου, αυτό που οι Άραβες ναυτικοί χρησιμοποιούν για να δοκιμάζουν την όρασή τους. Δεν ξέρω αν αυτό τους θεράπευε, όμως θέλω να το πιστεύω!

Αυτοί που αγαπούν με πάθος τη θάλασσα δεν μπορούνε ποτέ- είναι αποδεδειγμένο- να γίνουν επαγγελματίες θαλασσινοί. Κι αν ποτέ κατορθώσουν να γίνουν, θα πάψουν να την αγαπούν. Θα’ χετε ακούσει γι’ αυτούς τους ναυτικούς που περισσότερο ζουν στα ντοκ των λιμένων κοιτάζοντας τα πλοία που φεύγουν και κάνουνε τους διερμηνείς στους ξένους ναύτες. Αυτοί είναι οι ανίατοι! Έχουν δουλέψει θερμαστές , ναύτες, καμαρώτοι, καρβουνιάρηδες , αλλά δεν ειδικεύτηκαν και δεν δούλεψαν περισσότερο από ένα μήνα την ίδια δουλειά και στο ίδιο πλοίο. Ποτέ δε μπόρεσαν να συνηθίσουν τη θάλασσα.

Τους ζαλίζει, σκοντάφτουν εκεί που άλλοι περπατούν ίσια, κλείνουν τα δάκτυλά τους μέσα στις πόρτες, δεν μπορούν να κυβερνήσουν τιμόνι ενώ ξέρουν το μπούσουλα όσο και οι καλοί ναύτες. Αρρωσταίνουν και ξεμπαρκάρουνε κλαίγοντας. Βλέπεις μέσα στα μάτια τους κάτι το παράξενο. Και στα σκεβρωμένα τους πρόσωπα κάτι το αλλοπαρμένο.

Αυτούς τους περιφρονούν και τους λένε Μπιτσκόμπερ.

Οι καλύτεροι ναυτικοί όλου του κόσμου είναι οι Ανναμίτες. Κλείνουνε μέσα τους όλη τη μαγγανεία των θαλασσών και των Άστρων, χωρίς να τους βλάψει.

Είδα κάποτε στο Χάι Φογκ Ανναμίτες καπεταναίους. Φορούσαν ρόμπες μεταξωτές, μεγάλες ψάθες και ήσαν ξυπόλυτοι. Κάπνιζαν τεράστια τσιμπούκια γιομάτια όπιο και περίμεναν στην παραλία να φορτώσουν για τα νησιά του Ειρηνικού τα καΐκια τους, τα πιο παράξενα πλεούμενα που είχα δει ποτέ στη ζωή μου, είχαν πανιά ψάθινα γιομάτα παράξενα σχήματα.

Ταξιδεύουνε πάντα χωρίς μπούσουλα. Παίρνουν ύψος με δυο γυαλιά που κρατάνε στα δάχτυλα. Χτυπάνε τους σύφωνες με κάτι μαχαίρια τετράγωνα και ξορκίζουνε τους ανέμους. Πολλές φορές οι πορείες τους βγάζουν σε παράξενα νησιά από κοράλλι. Αυτοί δεν είναι ναυτικοί, είναι Μάγοι!

Αγαπώ περισσότερο απ’ όλους, τους τρελούς απ’ την αγάπη της θάλασσας, τους Μπιτσκόμπερ. Ίσως γιατί είμαι συνάδελφός τους!

[Lneor1]

Όταν «έχω ανάπαυση» τις δώδεκα ώρες από τις εικοσιτέσσερις κάθομαι προτού κοιμηθώ έξω απ’ την πλώρη και σκέφτομαι.

Σκέφτομαι τα πράγματα που περάσανε… Α! Πώς θα τα θελα τα πράγματα που περάσανε. Θα ‘δινα το καθετί για μια «στιγμή παλιά» αν μπορούσε μια στιγμή να γυρίσει.

Είναι ώρες που θέλω να κλάψω. Πιστεύω πως είν’ ωραίο να κλαίει κανείς… Θυμάμαι όταν ήμουνα μικρός που έκλαιγα μουρμουριστά μέσα σε κατάκλειστα δωμάτια, μ’ άρεσε τα δάκρυα να μου ζεσταίνουν τα μάγουλα… Πόσο θέλω να κλάψω…

Κάποτε είχα μια γάτα. Μια μικρήν μαύρη γάτα. Το μαύρο έχει πάντα ιδιαίτερη γοητεία… Ψόφησε καθώς ψοφούν όλες οι γάτες που τις πιάνει το σίδερο στα καράβια… Όταν την έριξα στη θάλασσα και γύρισα για να τη σκεφτώ στη συνηθισμένη μου θέση ένιωσα κάτι να τρέχει μέσα στο στήθος μου για πολλήν ώρα και κατάλαβα πως έκλαιγα μέσα μου. Δεν είναι ωραίο να κλαίει κανείς χωρίς δάκρυα.

Ξέρω να ρίχνω τα χαρτιά. Είναι μια παράδοξη τέχνη. Μου την έμαθε μια γριά που είχε πορνοστάσιο στην Χαμπάνα…

Ο τρόπος που μ’ έμαθε δε μοιάζει με τον τρόπο που τα ρίχνουν οι μάγισσες στην Ευρώπη. Πολλές φορές όταν τα ρίχνω μοναχός φοβάμαι. Φοβάμαι; Πώς μπορεί να φοβάμαι; Δε φοβήθηκα ποτέ μου τον κίνδυνο.. Ξέρω τι καταλαβαίνει ένας άνθρωπος όταν πνίγεται. Τρεις φορές εκινδύνεψα. Δεν είναι τίποτε το σπουδαίο και το φριχτό καθώς ο κόσμος νομίζει. Μια μικρή αγωνία για μερικά δευτερόλεπτα.. ύστερα σα να πέφτεις από ψηλά, από πολύ ψηλά πάνω σε πούπουλα. Ύστερα τίποτ’ άλλο. Ύστερα τίποτα.

από το Ημερολόγιο ενός Τιμονιέρη

[Lneor1]

Πόρτ- Σάιτ

(..)

Στο Πόρτ Σάιτ δε βγήκα καθόλου έξω. Έμεινα πολλές ώρες κοιτάζοντας το βάθος του καναλιού προς το μέρος της Ερυθράς, οραματιζόμενος με μάτια θαμπωμένα από τον ήλιο λιμάνια. Κι όταν εβράδιασε κι άκουσα το βίρα της άγκυρας, μου φάνηκε πως ήμουνα ο ταπεινός ήρωας του παραμυθιού, που έμεινε μέρες μπροστά στην ανοικτή πόρτα ενός μαγεμένου περιβολιού οσφραινόμενος μόνο το μεθυστικό άρωμα των λουλουδιών κι ακούγοντας το κελάηδημα πουλιών που δεν έβλεπε μη μπορώντας να μπει, γιατί τον είχαν δεμένο. Κι όταν εφύγαμε έμεινα πίσω στην πρύμη ,κοντά στην μπαρκέτα κοιτάζοντας το τεράστιο μάτι του φαναριού που ανοιγόκλεινε, γιομάτος λύπη ,σαν εκείνη που δοκιμάζει κανείς, όταν αφήνει μια ευκαιρία να φύγει…

Φεβρουάριος 1932

[Lneor1]

Αγαπάω τ’ ό ,τι είναι θλιμμένο στον κόσμο

Τα θολά τα ματάκια, τους αρρώστους ανθρώπους,

τα ξερά γυμνά δέντρα και τα έρημα πάρκα,

τις νεκρές πολιτείες, τους τρισκότεινους τόπους.

Τους σκυφτούς οδοιπόρους που μ’ ένα δισάκι

για μια πολιτεία μακρινή ξεκινάνε,

τους τυφλούς μουσικούς των πολύβοων δρόμων,

τους φτωχούς, τους αλήτες, αυτούς που πεινάνε.

Τα χλωμά τα κορίτσια που πάντα προσμένουν

τον ιππότη που είδαν μια βραδιά στ’ όνειρό τους,

να φανεί απ’ τα βάθη του απέραντου δρόμου.

Τους κοιμώμενους κύκνους πάνω στ’ απρόφτερό τους

Τα καράβια που φεύγουν για καινούρια ταξίδια

και δεν ξέρουν καλά – αν ποτέ θα ‘ρθουν πίσω

αγαπάω, και θα θελα μαζί τους να πάω

κι ούτε πια να γυρίσω

Αγαπάω τις κλαμένες ωραίες γυναίκες

που κοιτάνε μακριά, που κοιτάνε θλιμμένα…

αγαπάω σε τούτον τον κόσμο ό, τι κλαίει

γιατί μοιάζει μ’ εμένα.

Π. ΒΛΑΧΑΛΑΣ

(από τα "αθησαύριστα" ποιήματα του Καββαδία. Το είχε δημοσιεύσει σ' ένα περιοδικό (δε θυμάμαι ποιο) με το ψευδώνυμο Π. Βλαχαλας)