Οπου λαλούν πολλά κοκόρια...

[anastasiostheodoridis]

Του Χαραλαμπου Μ. Μουτσοπουλου*

Κάθε νοσηλεία επωνύμου στη χώρα μας φέρνει στο προσκήνιο μια αναχρονιστική, ευρεσιτεχνική συμπεριφορά του εγχώριου ιατρικού κόσμου, τα ιατρικά συμβούλια. «Ειδικοί» και «μη ειδικοί» καλούνται να γνωμοδοτήσουν εν σώματι ώστε να λυθεί το ιατρικό πρόβλημα του ασθενούς. Συνήθως στα συμβούλια συμμετέχουν επώνυμοι καθηγητές της Ιατρικής και γιατροί - φίλοι της οικογένειας του πάσχοντος. Οσο πιο επώνυμος είναι ο ασθενής, τόσο περισσότεροι γιατροί διαγκωνίζονται να συμμετάσχουν. Βλέπετε, τα συμβούλια των επωνύμων παίρνουν μεγάλη δημοσιότητα από τα ΜΜΕ και οι συμμετέχοντες διαφημίζονται με προφανή ιδιωτικά οφέλη. Πρόκειται για το κύκλωμα της διασημότητας (celebrity circuit) με εφαρμογή στην Ιατρική: επώνυμοι ασθενείς, επώνυμοι γιατροί και ΜΜΕ ανάγουν ένα ιδιωτικό ιατρικό πρόβλημα σε δημόσια υπόθεση (συνήθως θέαμα), με όλα τα συνεπακόλουθα, όπως δημόσιες αντιπαραθέσεις, ακόμη και καταγγελίες. Η ιατρική κρίση διαθλάται μέσα από την αντιπαραθετική λογική της δημόσιας διαμάχης και καθίσταται αμυντική. Η ιατρική ευθύνη, καθ’ ότι πλέον συλλογική, διαχέεται. Στην τελική απόφαση υπεισέρχονται αναπόφευκτα εξω-ιατρικοί παράγοντες (π.χ. οι πιθανές αντιδράσεις στα ΜΜΕ).

Ο καλόπιστος αλλά μη ενημερωμένος πολίτης θα υποστήριζε ότι οι πολλές γνώμες είναι καλύτερες από τη μία. Σωστό, κατ’ αρχήν. Μην ξεχνάτε, όμως, ότι όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει. Επιπλέον, στα ιατρικά συμβούλια των επωνύμων δεν μιλάμε μόνο για «πολλά κοκόρια» αλλά για πληθώρα από γνώμες στις οποίες δίδεται δημοσιότητα. Και η πιθανή δημοσιότητα επηρεάζει την ιατρική κρίση. Ποια είναι η πραγματικότητα των ιατρικών συμβουλίων α λα ελληνικά;

Ας δούμε, σε αντιδιαστολή, ποια πρακτική εφαρμόζεται σε νοσοκομεία υγειονομικά προηγμένων χωρών για την επίλυση σοβαρών ή εξειδικευμένων ιατρικών προβλημάτων. Ο θεράπων ιατρός του ασθενούς καλεί τον κατά τη γνώμη του ειδικό γιατρό για το πρόβλημα, δηλαδή αυτόν που πραγματικά θα βοηθήσει στη λύση του. Ο ειδικός, αφού μελετήσει τον ιατρικό φάκελο και εξετάσει εξονυχιστικά τον ασθενή, παρέχει εγγράφως την άποψή του για το πρόβλημα και υποδεικνύει περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις ή θεραπευτικές παρεμβάσεις. Ο θεράπων γιατρός, έχοντας την απόλυτη ευθύνη της νοσηλείας του ασθενούς, υιοθετεί από τις υποδείξεις του ειδικού αυτές που θεωρεί χρήσιμες.

Τι συμβαίνει στη χώρα μας; Ο θεράπων γιατρός στο ιατρικό συμβούλιο του επωνύμου παρουσιάζει τα προβλήματα του ασθενούς στην ομήγυρη των συμμετεχόντων. Σπάνια κάποιος από τους συμμετέχοντες έχει εξετάσει τον πάσχοντα. Πρόκειται για περίπτωση άσκησης ιατρικής εξ αποστάσεως! Σχεδόν ουδέποτε κρατούνται πρακτικά τού τι ακριβώς ειπώθηκε ή προτάθηκε από τους συμμετέχοντες στο συμβούλιο. Η ομήγυρις προφορικά εκφράζει την άποψή της για το πρόβλημα του ασθενούς στους συγγενείς. Ολοι αποχωρούν από το συμβούλιο ικανοποιημένοι. Οι μεν συμμετέχοντες γιατροί με γεμάτη την τσέπη και πλούσιοι σε εξαργυρώσιμη διασημότητα, οι δε συγγενείς του επώνυμου πάσχοντος ανακουφισμένοι ότι έκαναν το καθήκον τους – βρήκαν τους καλύτερους γιατρούς, το οποίο γι’ αυτούς σημαίνει τους πλέον επωνύμους.

Ας δούμε, όμως, κατάματα την αλήθεια. Τι επιτυγχάνεται με αυτού του είδους τα συμβούλια; Πρωταρχικώς, αφαιρούν την ευθύνη από τον θεράποντα ιατρό και την επιμερίζουν στους συμμετέχοντες. Το αποτέλεσμα είναι ότι κανείς δεν έχει την ευθύνη. Δευτερογενώς, αποτελούν κακό παράδειγμα για τους συμπολίτες μας.

Τριτευόντως (και σπάνια) ενδέχεται να βοηθήσουν στη λύση του προβλήματος του ασθενούς. Οποιος θεράπων ιατρός χρειάζεται μια δεύτερη γνώμη παίρνει ο ίδιος την πρωτοβουλία και την αναζητάει, ανεπίσημα ή επίσημα. Το κάνει δίχως μιντιακό θόρυβο, με σοβαρότητα και ευθύνη. Γνωρίζει ότι αυτός έχει την ευθύνη του ασθενούς (επωνύμου ή όχι, αδιάφορο) και, τελικά, η δική του ιατρική κρίση μετράει. Φροντίζει να ασκεί την κρίση του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και γι’ αυτό αποφεύγει πρακτικές (όπως τα ιατρικά συμβούλια) που θα την νοθεύσουν. Θεωρώ ότι ήρθε η ώρα να απαλλαγούμε από την παθολογική αυτή συμπεριφορά. Εννοείται ότι πρωταρχική είναι η ευθύνη του ιατρικού σώματος. Ας αποκτήσουμε το θάρρος και την υπευθυνότητα εμείς οι γιατροί να αρνηθούμε τη συμμετοχή μας σε ιατρικά συμβούλια για τη δημοσιότητα και μόνο. Τα ΜΜΕ ας πάψουν να «διαφημίζουν» τέτοιου είδους πρακτικές. Οι επώνυμοι ας νοσηλεύονται όπως οι απλοί ανώνυμοι πολίτες. Αν μη τι άλλο, είναι πολύ πιο πιθανό να είναι προς όφελός τους.

* Ο Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος είναι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100034_10/01/2010_386253

[anastasiostheodoridis]

Το «σύνδρομο των επωνύμων»

Το να είναι κάποιος γνωστός δεν αποτελεί ασπίδα προστασίας, επισημαίνουν έγκριτοι επιστήμονες

Της Γαληνης Φουρα

Το «σύνδρομο των επωνύμων» που διακατέχει την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή αφήνει το αποτύπωμά του και στον τομέα της Υγείας. Ο επώνυμος ασθενής απευθύνεται στον επώνυμο γιατρό, που πλέον δεν αναζητείται μόνο στα μεγάλα κέντρα της αλλοδαπής στα οποία πριν από μερικές δεκαετίες έσπευδαν «καραβάνια» Ελλήνων ασθενών, αλλά και στα μεγάλα ιδιωτικά θεραπευτήρια και στις κλινικές, κυρίως πανεπιστημιακές των δημοσίων νοσοκομείων της χώρας.

Ακριβή στοιχεία για το πού κατευθύνουν οι γιατροί τους ασθενείς τους δεν υπάρχουν, σύμφωνα όμως με μελέτες για την Ελλάδα, οι ασθενείς που ανήκουν στην ανώτερη κοινωνικο-οικονομική τάξη «μοιράζονται» εξίσου μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Τα κριτήρια επιλογής είναι επισφαλή γιατί στη χώρα μας ο πολίτης δεν έχει πρόσβαση σε στοιχεία αξιολόγησης του έργου ούτε των δημοσίων - πανεπιστημιακών κλινικών ούτε των ιδιωτικών, γιατί… δεν υπάρχουν.

Oι γνωστοί

Πώς θα μάθει ο υποψήφιος να χειρουργηθεί για τα ποσοστά θνησιμότητας μιας κλινικής; Υποχρεωτικά βασίζεται στη γνώμη φίλων και συγγενών που δεν είναι πάντα αντικειμενική. Οπως επισημαίνουν στην «Κ» έγκριτοι επιστήμονες, το επώνυμο δεν αποτελεί ασπίδα προστασίας για τον ασθενή. Αντίθετα, μπορεί να προκαλέσει πανικό στους γιατρούς, να συνδεθεί με ιδιοτέλειες και υπό το φως της δημοσιότητας -σε απευθείας σύνδεση με τα δελτία ειδήσεων μερικές φορές…- το τέλος της ζωής ενός ανθρώπου να μετατραπεί σε κακόγουστο σίριαλ κατά παράβαση κάθε έννοιας δεοντολογίας.

«Στις περισσότερες περιπτώσεις τα ιατρικά συμβούλια δεν προσφέρουν στον ασθενή. Αντίθετα, μπορεί να επιδεινώσουν τα προβλήματα υπό την έννοια ότι γίνεται μια μετατόπιση και διάχυση της ευθύνης», αναφέρει στην «Κ» ο καθηγητής Καρδιολογίας του πανεπιστημίου Αθηνών Χριστόδουλος Στεφανάδης. Ο ίδιος επισημαίνει ότι προσωπικότητες απ' όλο το φάσμα του κοινωνικού ιστού, της πολιτικής, της επιστήμης, της δημοσιογραφίας, αλλά και οικονομικοί παράγοντες, νοσηλεύονται σήμερα στη μεγάλη τους πλειοψηφία στη χώρα μας είτε στον δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα, ενώ πριν από δύο-τρεις δεκαετίες, στρατιές Ελλήνων, κυρίως επωνύμων, όδευαν προς τη Μεγάλη Βρετανία.

Παρενέργειες

- Υπάρχουν παρενέργειες από «το επώνυμο» του ασθενούς;

- Ενας κορυφαίος πολιτικός ή οικονομικός παράγοντας είναι λογικό να ασκεί κάποια επιρροή στον γιατρό, από την οποία ο γιατρός είναι ανάγκη να αποσυνδεθεί ώστε να μην επηρεαστούν η διαγνωστική σκέψη του και η θεραπευτική του προσέγγιση. Πολλές φορές ο ασθενής δεν δέχεται τις αποφάσεις του γιατρού για διάφορους λόγους, ακόμη και για να μη γίνει γνωστό το πρόβλημα της υγείας του. Μου έχει συμβεί να προσπαθώ να πείσω ασθενή μου ότι πρέπει να εισαχθεί επειγόντως στο νοσοκομείο γιατί εκείνος αρνιόταν πεισματικά. Χρειάστηκε να επιστρατευσω όλες μου τις δυνάμεις.

- Μπορεί ο γιατρός να κάνει λάθη στην προσπάθειά του να αποφύγει επιπλοκές;

- Δεν υπάρχει ιατρική θεραπευτική πράξη με μηδενικό ποσοστό επιπλοκών. Τα ποσοστά επιπλοκών σε κάθε περίπτωση είναι καταγεγραμμένα στη βιβλιογραφία, δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς. Τελευταία έχουμε φαινόμενα γιατροί να εγκαλούνται για διάφορες επιπλοκές που παρατηρήθηκαν σε επωνύμους. Δεν αποκλείεται καποιοί γιατροί, θέλοντας να μειώσουν την πιθανότητα επιπλοκών, να κάνουν μια πιο «αμυντική» προσέγγιση του προβλήματος υγείας ενός προβεβλημένου ασθενούς τους. Σχεδόν όλες οι δικαστικές διαμάχες αφορούν τα δημόσια νοσοκομεία, τα οποία απαξιώνονται, ενώ θα έπρεπε να υπάρχει άμιλλα με τον ιδιωτικό τομέα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο γιατρός του ΕΣΥ γνωρίζει ότι η θετική προσφορά του δεν καταγράφεται και δεν αναγνωρίζεται. Αντίθετα, οι αρμόδιοι θα σταθούν στο πρώτο ολίσθημά του.

- Εχετε εντοπίσει αντιδεοντολογική συμπεριφορά γιατρών;

- Ορισμένοι γιατροί, πολύ λίγοι, κατευθύνουν ασθενείς στο εξωτερικό για να μην απολέσουν την επιρροή τους.

Τα λάθη

Η πελατειακή σχέση με τον γιατρό και ο φόβος του επωνύμου ότι θα διαρρεύσει το πρόβλημα της υγείας του τον οδηγούν σε λάθη που μπορεί να απειλήσουν τη ζωή του. «Το ογκολογικό συμβούλιο που συγκαλείται με τη συμμετοχή του ακτινοθεραπευτή - ογκολόγου, του παθολόγου - ογκολόγου και του χειρουργού - ογκολόγου αποτελεί μια ασφαλιστική δικλίδα για τη σωστή θεραπεία των καρκινοπαθών», αναφέρει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ακτινοθεραπείας Παναγιώτης Παντελάκος. «Ομως, αυτό δεν συμβαίνει πολλές φορές στους επωνύμους γιατί ο γιατρός τους θέλει να κρατήσει το απόρρητο (να μη γίνει γνωστό το πρόβλημα της υγείας τους) και ίσως να πάρει την ανάλογη δόξα. Ετσι, πολλοί επώνυμοι αντιμετωπίζονται μονομερώς. Μια πρόσφατη περίπτωση αφορά ασθενή που χειρουργήθηκε για καρκίνο του μαστού σε θεραπευτήριο το οποίο δεν διέθετε ακτινοθεραπεία. Ο γιατρός της έπαιρνε απόψεις από διάφορα άλλα κέντρα και τελικά της συνέστησαν χημειοθεραπεία, η οποία όταν επισκέφθηκε ειδικό κέντρο στην Αμερική αποδείχθηκε ότι δεν χρειαζόταν. Το θέμα μπορούσε εύκολα να λυθεί και στην Ελλάδα, χωρίς κανένα κόστος, εάν είχε συγκληθεί ογκολογικό συμβούλιο και οι γιατροί κάθε ειδικότητας εξέφραζαν εγγράφως την άποψή τους, υπογράφοντας το σχετικό πρωτόκολλο».

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100005_10/01/2010_386256