Δ. Νανόπουλος - Συνέντευξη

[Foreas]

http://www.alfavita.gr/typos/t25_10_9_1231.php

(τα bold δικά μου)

25/10/2009

Δ. Νανόπουλος στη "Μ": Στα πανεπιστήμια υπάρχουν κομπλεξικοί

Της Σοφίας Χριστοφορίδου

Ο Σεπτέμβριος είναι "μαγικός" μήνας για τον ακαδημαϊκό Δημήτρη Νανόπουλο. Όχι τόσο γιατί έχει τα γενέθλιά του, όσο γιατί τα δεδομένα που έφτασαν από το δορυφορικό τηλεσκόπιο Fermi τον Σεπτέμβριο του 2008 και του 2009 επιβεβαιώνουν μια θεωρία του που… αλλάζει την περίφημη ειδική θεωρία της σχετικότητας του Άινσταιν.

Ο ίδιος βάζει πολλά “αν” δίπλα στη λέξη επαλήθευση. Αν όντως η θεωρία του επαληθευτεί, η φυσική θα αλλάξει ριζικά. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στη “ΜτΚ”, ο διακεκριμένος καθηγητής μιλά με θέρμη για το γεγονός ότι η επιστήμη πλησιάζει πλέον πολύ κοντά στις απαρχές του σύμπαντος. Με την ίδια θέρμη μιλά και για την Ελλάδα αλλά και για τις κακοδαιμονίες των ελληνικών πανεπιστημίων.

Εξακολουθεί να σας εκπλήσσει το σύμπαν;

Το σύμπαν είναι για όλους ένας μεγάλος άγνωστος. Δεν νομίζω ότι θα πάψει ποτέ να μας γοητεύει ή να μας προκαλεί.

Η επιστημονική κοινότητα είναι κοντά σε μια ενοποιημένη θεωρία του σύμπαντος που θα το “αποκωδικοποιεί”;

Νομίζω πως ναι. Έχουμε πειραματικά δεδομένα από τη σωματιδιακή φυσική και επίσης δορυφόρους, όπως ο Wmap, που μας δίνουν “φωτογραφίες” από το σύμπαν σχεδόν όπως ήταν στην αρχή του. Αυτά τα δεδομένα είναι πολύ κοντά στις θεωρητικές βλέψεις που έχουμε για την εξέλιξη του σύμπαντος. Περιμένουμε πολλά από το πείραμα του CERN για να δούμε κατά πόσο μπορούμε να πούμε ότι έχουμε μια ενοποιημένη θεωρία όλων των δυνάμεων της φύσης. Είναι η πρώτη φορά που το ανθρώπινο είδος φτάνει σε τέτοιου είδους θεωρήσεις.

Αν κάνατε ένα ταξίδι στο χρόνο, με ποιον θα θέλατε να μοιραστείτε αυτή σας τη χαρά;

Ασφαλώς με τον Νεύτωνα και το Γαλιλαίο, αλλά εγώ θα ήθελα να συναντηθώ με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, που έλεγαν “αφήστε τους μύθους, εγώ θα καταλάβω τον κόσμο όπως είναι, μέσα από το μυαλό μου” όταν οι άλλοι στην Ευρώπη ήταν πάνω στα δέντρα...

Συγκεντρώσατε την προσοχή της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας όταν υποστηρίξατε ότι η ταχύτητα του φωτός δεν είναι μια σταθερά αλλά μεταβάλλεται με τη συχνότητα. Πώς προχωρούν οι έρευνές σας σε αυτό το πεδίο;

Χαίρομαι που το ρωτάτε αυτό. Έχουμε αρκετά καλές εξελίξεις. Πριν από δύο χρόνια με το πείραμα Magic είχαμε βρει φωτόνια που ξεκίνησαν πριν περίπου από μισό δισεκατομμύριο χρόνια και έφτασαν εδώ με διαφορά τεσσάρων λεπτών. Αυτή η καθυστέρηση ήταν όση περιμέναμε, με βάση την καμπύλη που φτιάξαμε με τον Τζον Ελις και το Νίκο Μαυρόματο. Τον Σεπτέμβρη του 2008 και το Σεπτέμβρη 2009 λάβαμε δεδομένα από το τηλεσκόπιο του δορυφόρου Fermi, που πέφτουν πάνω στην ίδια καμπύλη. Μιλάμε για ένα τελείως διαφορετικό πείραμα, με πολύ διαφορετικές αποστάσεις, που συγκλίνει με τα αποτελέσματα του πειράματος Magic. Δεν τολμώ ούτε να το σκέφτομαι. Αν, τονίζω αν, επαληθευτεί, μιλάμε για μεγάλη αναδιοργάνωση των πάντων.

Δηλαδή ανατρέπεται η θεωρία του Αϊνστάιν;

Ακριβώς. Δεν λέμε ότι η ταχύτητα του φωτός δεν παραμένει σταθερά σε σχέση με τα συστήματα αναφοράς. Όλα τα συστήματα την ίδια ταχύτητα θα “βλέπουν”. Αυτό που λέμε είναι ότι αν αλλάξει η συχνότητα, θα αλλάξει και η ταχύτητα. Η συχνότητα του φωτός εξαρτάται από την ενέργειά του. Άρα όλο το πράγμα αλλάζει ριζικά. Έστω κι αν είναι πολύ μικρές οι διορθώσεις…

Ποιο θα είναι το επόμενο ερώτημα, όταν θα απαντηθεί το πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν;

Αν φτάσουμε στην αρχή του σύμπαντος, μετά δεν θα έχουμε να πάμε πιο πίσω. Σίγουρα όμως δεν θα μείνουμε… άνεργοι. Αν μέσα σε αυτόν τον αιώνα τελειώσουμε με αυτό που ξεκίνησε από τον Γαλιλαίο και τον Νεύτωνα, πρέπει να βρούμε γιατί οι εξισώσεις έχουν τη μορφή που έχουν και όχι άλλη. Να δούμε ότι η ύπαρξη του σύμπαντος είναι μονοσήμαντη.

Είμαστε σίγουροι ότι υπάρχει μόνο ένα σύμπαν;

Αν δεν μπορούμε να περάσουμε από το ένα σύμπαν στο άλλο, τότε το θέμα περνάει στη σφαίρα της μεταφυσικής. Εάν γίνεται πειραματικά, τότε αλλάζει. Είναι ερωτηματικό αυτό. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί αλλά και προσεκτικοί. Δεν είμαστε ξερόλες οι επιστήμονες. Βέβαια για να είμαι ειλικρινής έχουμε τόσα άλλα να λύσουμε άμεσα…

Η φυσική καταλήγει στο ότι το σύμπαν ξεκίνησε από μία τυχαία διακύμανση του τίποτα; Ακούγεται περίεργο, αλλά είναι έτσι ακριβώς. Αυτό που λέμε “μεγάλη έκρηξη” δεν είναι τίποτα άλλο από μια τυχαία κβαντική διακύμανση του κενού. Από εκεί και πέρα το σύμπαν συνεχίζει να διαστέλλεται.

Υπάρχει μόνο τυχαιότητα;

Δεν υπάρχει τέλος, με την έννοια του σκοπού; Δεν νομίζω ότι υπάρχει σκοπός. Καταρχάς η επιστήμη λέει τα πράγματα όπως είναι, όχι “γιατί είναι”. Το “γιατί” είναι λάθος ερώτηση. Από τότε που κατάλαβα τον εαυτό μου πίστευα ότι μπορούμε να καταλάβουμε τα πράγματα με το ανθρώπινο μυαλό, δεν χρειαζόμαστε τίποτα άλλο. Πίστευα ότι οι εξισώσεις, οι νόμοι, η επιστημονική εξήγηση θα περιέχει μέσα της και μια απάντηση στο “γιατί”. Αυτή η απάντηση της επιστήμης είναι η “τυχαιότητα”.

Κάποιοι λένε ότι εκεί που σταματά η επιστήμη αρχίζει ο Θεός….

Αυτό δεν μπορώ να το πω εγώ, εγώ ξέρω να πω για την επιστήμη... Και δέκα ζωές να είχα, το ίδιο πάλι θα με απασχολούσε, πως ο άνθρωπος με το μυαλό που έχει -και νομίζω ότι η φύση μας έχει δώσει αρκετό μυαλό, μην κοιτάτε που δεν το χρησιμοποιούμε- θα μπορέσει να δώσει μια επιστημονική εξήγηση στηριγμένη πάνω σε πειραματικά δεδομένα. Αν δεν μπορεί να αποδείξει τους ισχυρισμούς του, αυτό δεν είναι επιστήμη .

Υπάρχουν για σας πράγματα ανεξήγητα με τους νόμους της φυσικής;

Βεβαίως. Υπάρχει η διαίσθηση, υπάρχει η έννοια του τυχαίου που δεν έχει σχέση με την κοσμολογία, έχει σχέση με τη νευροεπιστήμη. Εκεί έχουμε πολύ μεγάλο διάστημα να προχωρήσουμε για να φτάσουμε στην κατανόηση των συναισθημάτων, ό,τι βγαίνει μέσα από το μυαλό, τους νευρώνες κτλ. Πρέπει να καταλάβουμε μέσα από τη νευροεπιστήμη τον εγκέφαλο, αυτά τα 1.300 γραμμάρια που μας κάνουν αυτό που είμαστε.

"Οι ομαδίτσες φρενάρουν το ελληνικό πανεπιστήμιο"

Τι αποκομίσατε από την εμπειρία σας ως πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας;

Ξεκίνησε μια καλή προσπάθεια. Θα μπορούσε να αποδώσει και περισσότερο, αλλά είδα μια χαλάρωση. Για παράδειγμα, είχαμε το νόμο-πλαίσιο για την έρευνα και την τεχνολογία… Με τις αλλαγές υπουργών κτλ., ο νόμος έμεινε στις καλένδες. Εγώ αυτό το θεωρώ απαράδεκτο. Ήταν πολύ καλή ευκαιρία, έγινε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια από μια διακομματική ομάδα. Εγώ πιστεύω ότι η άμυνα και η παιδεία είναι θέματα εθνικά, δεν είναι κομματικά. Δεν είναι να παίζουμε μπιλιάρδο στην πλάτη της παιδείας.

Πόσα έτη φωτός απέχει το ελληνικό πανεπιστήμιο από αυτά του εξωτερικού;

Τα μυαλά υπάρχουν και οι πόροι υπάρχουν. Αλλά ούτε στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει αυτό το αίσχος με τις καταλήψεις. Μου λένε οι συνεργάτες μου εδώ “δεν μπορώ να πάω στο γραφείο μου, έχουν κάνει κατάληψη”. Λέξεις όπως το “άσυλο” στην Ελλάδα έχουν χάσει το νόημά τους. Μέσα στο πανεπιστήμιο υπάρχουν ομάδες και ομαδίτσες, κομπλεξικοί, που δεν έχουν ιδέα τι γίνεται στα πανεπιστήμια του κόσμου. Τη μια θα πουν ότι “η Γιαννάκου ήταν πολύ αυστηρή”, την άλλη ότι “έρχεται ο Νανόπουλος και μας κάνει τον μάγκα”. Δεν μπορεί να συνεχίσει η χώρα έτσι. Αυτοί πρέπει να παταχτούν και το πανεπιστήμιο να πάρει τη μορφή που πρέπει. Ας αφήσουν τα μικρά κόμματα να τους υποστηρίζουν -και ο νοών νοείτω. Εύχομαι η νέα κυβέρνηση να κάνει καλά πράγματα για τον τόπο, γιατί εμένα αυτό με ενδιαφέρει. Με το +10,5% έχει πάρα πολύ μεγάλη δύναμη να κάνει μεγάλες τομές. Να μην κάνει μικροκομματικούς υπολογισμούς του τύπου “δεν μας συμφέρει και δεν θα ικανοποιηθούν οι αριστεροί της δεξιάς και οι δεξιοί της αριστεράς”. Είμαι σίγουρος ότι θα βρει τη συμπαράσταση όλων των κομμάτων.

Τι γνώμη έχετε για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;

Καταρχήν είμαι υπέρ. Βέβαια το τι έχω εγώ στο μυαλό μου ως ιδιωτικό πανεπιστήμιο και το τι έχει το “μαγαζάκι” στην Τσιμισκή, για παράδειγμα, είναι άλλο πράγμα. Αλλά από την άλλη μεριά νομίζω ότι είναι λάθος να είμαστε η μόνη χώρα που να το κρατήσουμε έτσι.

Εχετε πει ότι σας εκφράζει η φράση που είχε πει η Βούλα Πατουλίδου, όταν κέρδισε το χρυσό στη Βαρκελώνη...

Πολύ σωστά το είχε πει, τότε, όπως το είπε. Αυτό δεν το λεω με καμιά εθνικιστική διάθεση. Ο εθνικισμός που χρησιμοποιείται από μερικούς είναι κούφιος. Από την άλλη πλευρά μη γίνουμε και αρνησιπάτριδες...

Εσείς φέρατε πολλά “χρυσά” στην Ελλάδα. Σας το έχει ανταποδώσει;

Ελλάδα δεν είναι μόνο πέντε καθηγητές ενός πανεπιστημίου που δεν με χωνεύουν -και που σε τελική ανάλυση δεν έχουν ιδέα του τι κάνω- αλλά ολόκληρος ο κόσμος. Θεωρώ τον εαυτό μου απίστευτα τυχερό που βλέπω αυτά που βλέπω κατά τη διάρκεια της ζωής μου. Την αγάπη του κόσμου τη νιώθω και άρα δεν μπορώ να πω ότι η Ελλάδα δεν μου το έχει ανταποδώσει.