Ζιλ Ντασέν: Ονομα ελληνικότατο

[tik-tak]

Έφυγε από τη ζωή ο 97χρονος Ζυλ Ντασσέν .

Γεννημένος στις 18 Δεκεμβρίου 1911 στο Μιντλτάουν του Κονέκτικατ των ΗΠΑ. Ήταν ένα από τα οκτώ παιδιά ενός Ρωσο-Εβραίου κουρέα.

Συνεργάστηκε με το σκηνοθέτη Μαρκ Χέλινγκερ, με τον οποίο δημιούργησε δύο ταινίες, αλλά αναγκάστηκε να εξοριστεί λόγω του μακαρθισμού και να καταφύγει αρχικά στη Γαλλία και κατόπιν στην Ελλάδα.

Ο Ζυλ Ντασσέν αρχικά παντρεύτηκε την Beatrice Launer, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, το διάσημο Γάλλο τραγουδιστή Τζο Ντασέν και την ηθοποιό Ζουλί Ντασέν.

Εν συνεχεία ερωτεύτηκε τη Μελίνα Μερκούρη, την οποία παντρεύτηκε χωρίς ωστόσο να αποκτήσουν παιδιά. Μαζί γύρισαν τις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή», «Τοπκαπί» και «Φαίδρα».

--------------------

Έφυγε από τη ζωή, πλήρης ημερών, ο σκηνοθέτης και σύζυγος της Μελίνας Μερκούρη, Ζυλ Ντασσέν.

Ο εκλιπών γεννήθηκε το 1911 στο Κονέκτικατ των ΗΠΑ, απ' όπου όμως αναγκάστηκε να φύγει λόγω του μακαρθισμού. Έζησε αρχικά στη Γαλλία και συνέχεια στην Ελλάδα.

Με τη Μελίνα Μερκούρη γύρισαν τις ταινίες «Ποτέ την Κυριακή», «Τοπ Καπί» και «Φαίδρα».

Ο Ζυλ Ντασσέν διετέλεσε πρόεδρος του Ιδρύματος «Μελίνα Μερκούρη».

H πεμπτουσία των ταινιών του Nτασσέν βρίσκεται, σύμφωνα με τους ειδικούς του κινηματογράφου, στο γεγονός ότι συνδύαζε την αφηγηματικότητα του κινηματογράφου του Xόλιγουντ με το οπτικό στιλ του ευρωπαϊκού κινηματογράφου και το φιλμ νουάρ με τον ιταλικό νεορρεαλισμό και την παράδοση του γαλλικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Tο κινηματογραφικό του ξεκίνημα έγινε με τη μαθητεία του δίπλα στο γίγαντα των αστυνομικών ταινιών Aλφρεντ Xίτσκοκ, γεγονός το οποίο επηρέασε την σκηνοθετική του ματιά. Στα φιλμ νουάρ που γύρισε ο Nτασσέν στα τέλη της δεκαετίας του 40, όπως «O δήμιος των κολασμένων», «Γυμνή πόλη», «H λεωφόρος των κλεφτών», αποτυπώνεται η απόγνωση και η διαφθορά της μεταπολεμικής κοινωνίας, όπου κυριαρxούν οι ψυxολογικές μεταπτώσεις των ηρώων του μέσα στην οργή και τη βαρβαρότητα ενός εxθρικού περιβάλλοντος. H ταινία του «H νύxτα και η πόλη» αποτέλεσε πρότυπο για την ταινία του Σκορτσέζε «Kακόφημοι δρόμοι.

O Mάρτιν Σκορτσέζε, όταν μιλάει για την εκπληκτική σταδιοδρομία του Zυλ Nτασσέν, που ο μακαρθισμός τον έκανε να αυτοεξοριστεί στην Eυρώπη, λέει ότι εξακολουθεί να βλέπει τις ταινίες του Nτασσέν, τις οποίες θεωρεί πηγή έμπνευσης και τις επισημαίνει ως δείγματα κινηματογραφικής γραφής στους νέους σκηνοθέτες.

H δεύτερη καριέρα του

H δεύτερη καριέρα του Nτασσέν άρχισε από τη στιγμή που έxει αποκλειστική πρωταγωνίστρια τη Mελίνα Mερκούρη, την οποία γνώρισε στις Kάννες το 1956, δύο xρόνια μετά τη βράβευσή του εκεί για το «Pιφιφί». Συxνά η Mελίνα Mερκούρη σε συνεντεύξεις της στον Tύπο και στην τηλεόραση δήλωνε ότι του κατέστρεψε την καριέρα, αλλά την περίοδο εκείνη ο Nτασσέν τάραξε και πάλι τα νερά με το «Ποτέ την Kυριακή» και το βραβείο ερμηνείας που απέσπασε γι΄? αυτή την ταινία η Mελίνα Mερκούρη στο Φεστιβάλ Kαννών και το Oσκαρ ο Mάνος Xατζιδάκις για «Tα παιδιά του Πειραιά».

"Το θέατρο είναι το δένδρο της ζωής μου"

«Όταν ήμουν οκτώ χρονών, σε μια σχολική παράσταση, έπαιξα το ρόλο ενός δένδρου. Και από τότε ήξερα ότι το θέατρο θα είναι το δένδρο της ζωής μου». Με αυτά τα λόγια είχε ανοίξει ο Ζυλ Ντασσέν τη σύντομη ομιλία του, μετά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1999.

"Ζιλ Ντασέν: Ονομα ελληνικότατο"

Aκολουθεί απόσπασμα της προσφώνησης του καθηγητή Θεατρολογίας Βάλτερ Πούχνερ κατά την τελετή αναγόρευσης του Ζυλ Ντασσέν σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών:

«Στο πρόσωπο του Ζυλ Ντασσέν το Πανεπιστήμιο Αθηνών τιμά τον απαράμιλλο δημιουργό του θεάτρου και του κινηματογράφου, τον μαχητή για τις ανθρωπιστικές αξίες, τον Φιλέλληνα και Έλληνα που πασχίζει από τον αντιδικτατορικό αγώνα έως τον αγώνα για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα για το καλό του τόπου τούτου, στο πλευρό της μεγαλύτερης πρέσβειρας της Ελλάδας στο εξωτερικό, στο δεύτερο μισό του περίεργου αυτού αιώνα, της femme flamme, όπως την έχουν πει, της γυναίκας φλόγας, ως ένας homme genereux, ας προσθέσω, φύλακας της ιερής φωτιάς και δροσερή σκιά συνάμα, διανοητικό βάθος και πνευματική σκέπη, σταθερή κοίτη του ορμητικού ποταμού του ενθουσιασμού και στέρεο βάθρο, στο οποίο υψωνόταν το ψυχικό της ανάστημα. Στο πρόσωπο του Ζυλ Ντασσέν το Πανεπιστήμιο Αθηνών τιμά τον κοσμοπολίτη και τον Έλληνα, που μπορεί να είναι γεννημένος Αμερικανός, με ρωσική καταγωγή, μπορεί να έχει όνομα που ακούγεται γαλλικό και ρίζες που οδηγούν στην εβραϊκή διασπορά, αλλά είναι Έλληνας με την αρχαία έννοια, από συνείδηση και στράτευση, από πεποίθηση και δράση, από συναίσθημα και εκλογή, από θαυμασμό και αγάπη, που βρήκε τον δρόμο από τις ομίχλες του Bronx και του Harlem στο φως του αττικού ουρανού και το νέφος της Αθήνας και που μπορεί ο παππούς του να έφτιαχνε περούκες για την όπερα της Οδησσού, χωρίς να γνωρίζει ότι βρίσκεται στην πόλη της Φιλικής Εταιρείας, αλλά η πορεία της οικογένειάς του δεν παύει να είναι πορεία συμβολική, από την Οδησσό, το κέντρο της προεπαναστατικής ελληνικής διασποράς, στην Αθήνα, το κέντρο του σημερινού Ελληνισμού, με σταθμούς τις μεγαλύτερες μητροπόλεις του δυτικού κόσμου, από το θέατρο της πόλης της Φιλικής Εταιρείας μέσω Νέας Υόρκης, Λονδίνου και Παρισιού στο θέατρο της πόλης της Μελίνας, της εγγονής τού πάλαι ποτέ δημάρχου των Αθηναίων. Και μπορεί, ποιος ξέρει, όλοι το ευχόμαστε, ένας Εγγλέζος να πήρε τα Elgin marbles το 1802 για να καλλωπίσει τη σκωτσέζικη έπαυλή του, αλλά μπορεί, 200 χρόνια αργότερα, ένας Έλληνας, με τον μόχθο του, το όνομά του και τη συστηματική του εργασία, να φέρει τα Μάρμαρα του Παρθενώνα πίσω στην Αθήνα· ο Έλληνας αυτός, Έλληνας από εκλογή και στράτευση, μπορεί να επιτελέσει την ύψιστη αυτή πατριωτική πράξη και ο κοσμοπολίτης, κοσμοπολίτης από καταγωγή και μόρφωση, να σβήσει το απαίσιο υπόλειμμα της αποικιοκρατικής λεηλασίας, που δεν ταιριάζει στον σημερινό πολιτισμένο λεγόμενο κόσμο. Και ο Ζυλ Ντασσέν, σύζυγος της πρωταγωνίστριάς του και κληρονόμος των οραμάτων της, να πραγματοποιήσει το όνειρο της Μελίνας Μερκούρη.

Στο πρόσωπο του Ζυλ Ντασσέν το Πανεπιστήμιο Αθηνών τιμά ένα ίνδαλμα του παγκόσμιου κινηματογράφου, ένα σύμβολο του ευρωπαικού πολιτισμού, στο οποίο διαπλέκονται ανατολικές και δυτικές ρίζες και παραδόσεις, διαφορετικές γλώσσες αλλά και κοινές αξίες· στο πρόσωπο του Ζυλ Ντασσέν το Πανεπιστήμιο Αθηνών εν τέλει τιμά τον εαυτό του. Αλλά και κάτι άλλο, ευρύτερο: στο πρόσωπο του τιμωμένου ένα επιστημονικό ίδρυμα τιμά τους καλλιτέχνες· η Επιστήμη υποκλίνεται μπροστά στην Τέχνη.

Η Επιστήμη παράγει μια σοφία, την οποία η Τέχνη έχει ήδη πριν ξεκινήσει ως δημιουργία. Ασυνείδητα, κρυμμένη στα σπλάγχνα των δημιουργών της. Η Επιστήμη συνειδητοποιεί ό,τι η Τέχνη πράττει. Η Επιστήμη αναλύει, η Τέχνη συνθέτει. Είναι δραστηριότητες συμπληρωματικές. Κανένας καλλιτέχνης του 20ού αιώνα, που τώρα κλείνει με τόσους θορύβους και κάπως άδοξα και αμήχανα, δεν δημιουργεί χωρίς την Επιστήμη. Μακάρι να μπορούσαμε να πούμε και το αντίθετο: πως κανένας επιστήμονας δεν μελετάει χωρίς την ευαισθησία, τη διεισδυτικότητα και τη διαίσθηση που προϋποθέτει και καλλιεργεί η Τέχνη, δεν ερευνά χωρίς την καλλιτεχνική φαντασία και δεν διατυπώνει χωρίς την ικανότητα σύνθεσης, όπου τα επιμέρους αποτελέσματα εντάσσονται στο στερέωμα μιας ενιαίας κοσμοαντίληψης και στο αλφαβητάριο μιας καθημερινής πρακτικής, που βοηθάει και οδηγεί τον άνθρωπο στις όποιες επιλογές του.

Κυρίες και κύριοι, μπορεί οι ήχοι του ονόματος του τιμωμένου να μας οδηγούν στις όχθες του Σηκουάνα, αλλά Ζυλ Ντασσέν είναι ένα όνομα ελληνικότατο. Όπως Μελίνα Μερκούρη ένα όνομα παγκόσμιο. Όπως ο ελληνικός πολιτισμός είναι κληρονομιά για όλους και η σημερινή Ελλάδα είναι και θα είναι ο προνομιούχος κληρονόμος με τη βαριά υποχρέωση αυτού του σπάνιου θησαυρού. Πολλοί δρόμοι οδηγούν στην Ελλάδα. Έναν από αυτούς, μοναδικά γοητευτικό, ακολούθησε και ο τιμώμενος σήμερα. Η Μελίνα έλεγε συχνά: "... Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ...". Απ' ό,τι φαίνεται, οι καιροί είναι ώριμοι, και όταν τελειώσει το νέο μουσείο της Ακρόπολης, θριαμβευτικά θα εισέλθουν στην πατρίδα τους.

Ο κόσμος κινείται με οράματα. Χωρίς οράματα και τους αγώνες για την πραγμάτωσή τους δεν θα υπήρχε πρόοδος, αλλά μόνον ο ανελέητος βηματισμός της Ανάγκης. Το όραμα της Μελίνας εξελίχθηκε σε ολόκληρη εκστρατεία, πανελλήνια, και με τη βοήθεια του ακριβού συντρόφου της, πανευρωπαϊκή. Στο πρόσωπο του Ζυλ Ντασσέν η Ελλάδα τιμά και την ιερή μνήμη της. Ας είναι ελαφρό το χώμα που τη σκεπάζει· πιο ελαφρό από την τήβεννο, με την οποία θα περιενδυθεί σε λίγο ο τιμώμενος ως επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών».

[ioannina]

Πλήρης ημερών αλλά και πάλι είναι κρίμα...

[ni-me]

Ωραίο το κείμενο, μόνο αρνητικό βρίσκω ότι περνάει κάπως στο ντούκου το "Ριφιφί".Μιλάμε για κορυφαία ταινία, από όσες ταινέις του έχω δει με διαφορά η καλύτερη.Άξιζε να σταθεί περισσότερο σε αυτήν.

Το Night and the City επίσης εξαιρετικό, υπάρχει και μέτρια διασκευή του στα 90ς με τον Ντε Νίρο - όχι τόσο καλή όσο το πρωτότυπο, κυρίως λόγω της αντι-αισθητικής παρουσίας της Jessica Lange που μου σπάει τα νεύρα (σε αντίθεση με την γοητευτική noir ηρωίδα του πρωτότυπου, που μου αρέσει πολύ).

Πολύ σωστή η φράση της Μελίνας, ότι του κατέστρεψε την καρριέρα.

Βασικά δεν μπορώ να καταλάβω τι βρήκε στην Μελίνα.Πολύ καλή ηθοποιός, δεν λέω, αλλά σαν άτομο πρέπει να ήταν εντελώς ούφο - βασικός συντελεστής του ΠΑΣΟΚικού κιτς των 80ς, μαζί με κουτσόγιωργα, λαλιώτη, καντάφι, τσοβόλα και λοιπές υπερδυνάμεις του καλού γούστου.