[TAINIOKΡΙΤΙΚΗ] Η Δολοφονία Του Τζέσυ Τζέιμς

[Remy Fincher]

"The Assassination Of Jesse James By The Coward Robert Ford"

Του Άντριου Ντόμινικ

Με τους Μπραντ Πιτ, Κέισυ Άφλεκ, Σαμ Ρόκγουελ, Πωλ Σνάιντερ, Τζέρεμυ Ρένερ, Γκάρετ Ντίλαχαντ, Σαμ Σέπαρντ, Μέρυ Λουίζ Πάρκερ και Ζούι Ντεσανέλ

Δεκαπέντε χρόνια μετά το τέλος του Αμερικάνικου Εμφυλίου, ο περιβόητος ληστής Τζέσυ Τζέημς (Μπραντ Πιτ) και η συμμορία του μεσουρανούν ληστεύοντας και σκοτώνοντας, ασύλληπτοι από τις αρχές, θεωρώντας εαυτόυς ακούραστους επαναστάτες απέναντι στην Ομοσπονδία, ενώ τα κατορθώματά τους γίνονται δημοφιλή λαϊκά αναγνώσματα και ο πρωταγωνιστής τους ένα είδος υπεράνθρωπου Ρομπέν των Δασών. Φανατικός θαυμαστής του Τζέημς από μικρό παιδί, ο Ρόμπερτ Φορντ (Άφλεκ) μέσω του αδελφού του Τσάρλυ (Ρόκγουελ) καταφέρνει να γνωρίσει από κοντά το θρυλικό παράνομο και δε χάνει ευκαιρία να του εκφράσει τη λατρεία αλλά και τη διάθεσή του να τον υπηρετήσει με αφοσίωση ως μέλος της συμμορίας του. Ο ζήλος του όμως είναι ιδιαίτερα υστερόβουλος...

Σκαλίζοντας στο Ίντερνετ, υπέπεσαν στην αντίληψή μου δυο διαφορετικοί παραλληλισμοί της "Δολοφονίας του Τζέσυ Τζέιμς" με δυο άκρως αντίθετα κιν/κα "όντα": ο ένας αφορούσε το πόσο παρόμοιο είναι με το ανυπέρβλητο αριστούργημα (και, πιστέψτε με, βγαλμένο απ' τη ζωή) "Όλα για την Εύα" του Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς και έγινε από τους πρωταγωνιστές Μπραντ Πιτ και Σαμ Ρόκγουελ. Ο άλλος παρατηρούσε ομοιότητα ανάμεσα σ' αυτό και το σινεμά του Αγγελόπουλου. Αν έχετε ακούσει κάποια πράγματα για την ταινία, μαντέψετε ποια πέφτει μέσα και ποιά έξω.

Και χάστε.

Ο πρώτος παραλληλισμός είναι απόλυτα επιτυχής. Εκπρόσωπος μιας ένδοξης εποχής που γέννησε μια ολόκληρη, συναρπαστική μυθολογία, που συντρόφευε τα παιδιά στα κλεφτά τους, αθώα ξενύχτια, αλλά και σύμβολο μιας περιόδου της αμερικάνικης ιστορίας που σταδιακά χάνεται με το άλογό της στον ορίζοντα καθώς η ατμομηχανή της νέας εποχής την καθιστά παρωχημένη, ο Τζέσυ Τζέημς απολαμβάνει τα προνόμια και την αντιμετώπιση ενός σταρ- ακριβώς όπως και η Μπέτυ Ντέηβις. Enter, ο νεαρός, φιλόδοξος, ανοιχτομάτης, καιροσκόπος, διακριτικός κόλακας Ρόμπερντ Φορντ- Αν Μπάξτερ. Αυτός που παρουσιάζεται ως καλοθελητής, εθελοντής παρατρεχάμενος, υπηρέτης με μόνη ανταμοιβή την ευχαρίστηση του αφεντικού-ειδώλου του. Αυτά επιφανειακά: γιατί στο προσκήνιο, όταν τα φώτα της ράμπας σβήσουν και αποσυρθεί στο φτωχικό του κρεβάτι, ονειρεύεται μεγαλεία, τιμές και δόξες, ανάλογες, αν όχι μεγαλύτερες. Λάφυρα, διασημότητα, μια θέση στην ιστορία. Όταν είναι μόνος προβάρει όπλο, κουστούμι και καπέλλο. Κλέβει στυλ, εκφράσεις, τόνο φωνής. Γίνεται ένα πλάσμα αξιολύπητο μέσα στην προσπάθειά του να χαθεί μέσα σε μια ξένη ταυτότητα, αντιπαθητικό στη δουλικότητά του, φαιδρό στον παιδιάστικο μιμητισμό του¨ αλλά και τραγικό, γιατί είναι ήδη πολύ αργά όταν συνειδητοποιεί ότι καταστράφηκε.

Η Δίκη- θεία και ανθρώπινη- το σημάδεψε με ένα υποτιμητικό προσωνύμιο, η ζωή του εξασφάλισε τα αντίθετα από ό,τι ονειρευόταν. Η τραγική ειρωνεία όμως είναι, ότι, κατά μία έννοια, ο Ρόμπερντ Φορντ κατάφερε να γίνει Τζέσυ Τζέημς: μια σκιώδης φιγούρα με παροιμιώδες όνομα, ένας Κάιν που περιπλανιέται κυνηγημένος, ένας άνθρωπος που κουβαλά το στίγμα του φόνου και λυγίζει στο βάρος της ενοχής του.

Τελικά παραδίδεται κι αυτός άνευ όρων στον εκτελεστή του, το μόνο άνθρωπο που μπορεί να το λυτρώσει, να τον ξεκουράσει, να τον απαλλάξει από τις αμαρτίες και την ανεξέλεγκτη βίαιη φύση του. Κάτι σαν το συνταγματάρχη Κουρτζ- Μάρλον Μπράντο στο "Αποκάλυψη Τώρα". Περίπου.

Και προχωράμε αισίως στη δεύτερη παρομοίωση. Here are the facts: ναι, έχουμε να κάνουμε με ένα φιλμ επικό σε διάρκεια και σε αισθητική. Ναι τα κάδρα του Ντόμινικ και του δικαίως υποψήφιου για Όσκαρ Ρότζερ Ντίκινς είναι εκθαμβωτικά, ποιητικά, χάρμα οφθαλμών, ορισμένα δε χαρακτηρίζονται από μια ονειρική "θολούρα", λες και ο φακός είναι ανίκανος να αιχμαλωτίσει μια τόσο larger than life φιγούρα. Ωστόσο, εάν από αυτό και μόνο ακούσετε κάποιον να αποκαλεί την ταινία "αγγελοπουλική" (όπως είδα εγώ σε άλλες σελίδες, φόρουμ Αθηνόραμα, Έξοδος), προφανώς πρόκειται για άτομο που δεν έχει δει ποτέ του Αγγελόπουλο και που μόνο εικάζει για το πως είναι οι ταινίες του. Όχι λοιπόν, δεν είναι "αγγελοπουλική" η "Δολοφονία του Τζέσυ Τζέημς", αν μη τι άλλο γιατί οι διάλογοί της δεν είναι επιτηδευμένοι, φορτωμένοι με συμβολισμούς και λογοτεχνικά στολίδια, γιατί ο Ντόμινικ δεν αντιμετωπίζει τους χαρακτήρες του ως μηρμύγκια που άγονται και φέρονται από τις εξελίξεις του περιβάλλοντός τους και γιατί το φιλμ του διαρκεί 160', όχι γιατί είναι διανθισμένο με μακρόσυρτα πλάνα που διαρκούν... μια αιωνιότητα και μια μέρα, αλλά γιατί πάντοτε υπάρχει εξέλιξη στην ιστορία και αλληλεπίδραση μεταξύ των ηρώων του.

Ομολογουμένως περίπου 20 λεπτά μακρύτερη σε διάρκεια από ότι θα 'πρεπε, η ταινία είναι μια κρυστάλλινη, μελαγχολική ελεγεία, υπέροχα ερμηνευμένη από ένα εκλεκτό καστ και με εξαιρετική μουσική των Νικ Κέηβ και Γουώρεν Έλλις. Αν αυτά τα στοιχεία σας φαίνονται ελκυστικά, μη διστάσετε καθόλου να γίνετε μάρτυρες στη "Δολοφονία του Τζέσυ Τζέημς από το Δειλό Ρόμπερτ Φορντ".

Ο Μπραντ Πιτ εκπληκτικός στον ομώνυμο ρόλο, ποζάρει κατόπιν υποδείξεως του Αγγ... Άντριου Ντόμινικ.

[ΣΑΜΠΟΤΑΖ]

Στόρυ:"Γκάγκστερ της εποχής του Αμερικάνικου εμφυλίου και λίγο μετά συσπειρώνονται για ληστείες και τσαμπουκάδες.Έχοντας το όνομα-κι ουχί τη χάρη,τουλάχιστον στο έργο-ο Τζέσσε Τζέημς και ο αδερφός του είναι οι θρύλοι της εποχής,κάτι σαν το αντίστοιχο του Λούκι Λουκ με σκοπό Ρομπέν των δασών.Ίσως διότι δείχνουν να έχουν ψίγματα ευφυίας.Διότι οι υπόλοιποι της συμμορίας πάσχουν από πρωτοφανή αντίληψη περιορισμένης χωριτικότητας,γεγονός το οποίο σπρώχνει το δειλό,ντροπαλό,ανίκανο,αλλά πάνω από όλα 18χρονο Ρόμπερτ Φόρντ να κάνει τα πάντα για να βρίσκεται δίπλα στο παιδικό του ήρωα Τζέσσε Τζέημς.Πράγματι ο Τζέσσε τον παίρνει κοντά του,όχι ως πρωτοπαλίκαρο όπως θα ήθελε,αλλά ως βοηθό του-αχθοφόρο-παραδουλεύτρα.Παράλληλα εξελίσσονται κι άλλες ιστορίες απείρου ενδιαφέροντος μεταξύ της υπόλοιπης συμμορίας(ως άνθρωποι με τακτ και διαλλακτικότητα,με χάρισμα στο διάλογο αλληλοκαθαρίζονται..).Σιγά σιγά,ο Ρόμπερτ Φορντ,καθώς μένει με τον Τζέσσε Τζέημς κάνει τα πάντα για να του μοιάσει.Εδώ κάνω μια παρένθεση για όσους δεν κατάλαβαν Τζέσσε τζέημς ήταν υποτίθεται η Μαντόνα-ο Μπέκαμ-ο Άκτιον Μαν της εποχής,ένας γκάγκστερ σούπερ σταρ,κάποιος που όλοι οι επίδοξοι μικροκακοποιοί ήθελαν να του μοιάσουν.Και ο κλήρος έπεσε στο δειλό Ρόμπερτ Φορντ που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα groupie της εποχής.

Ο Τζέσσε Τζέημς απ'την άλλη,ο οποίος πλέον έχει χάσει την παλιά του αίγλη και ικανότητες,φαίνεται πως μεταπίπτει σε μια περίοδο ιδιότυπης τρέλας,βοήθησαν και κάτι κους κους της εποχής εις βάρος του,κάνοντάς τον οξύθυμο,κλειστό,επιθετικό και ευάλωτο.

Ο δειλός Ρόμπερτ Φορντ βρίσκει την αληθεστάτη πρόφασις και άλλο που δεν ήθελε μια ωραία πρωία τον σκοτώνει,ελπίζοντας να αδράξει δόξα και εύσημα παληκαριάς.

Αντιθέτως με τα προσδοκόμενα,μετά από αυτό το συμβάν όλοι τον βλέπουν και μόνο που δε τον φτύνουν,τον κατηγορούν για δειλία,κλπ,ξεφτιλίζουν.

Από εκεί και πέρα,και με το πέρας των χρόνων,καθώς αντιλαμβάνεται πόσο ανόητο και μάταιο ήταν αυτό που έκανε,χτυπάει το καρκάλι του στον τοίχο για τη νεανική του παρορμητικότητα και ηλιθιότητα,πέφτει σε κατάθλιψη με τελικό αποτέλεσμα η δική του δολοφονία από έναν τυχάρπαστο να φαντάζει η λυτρωσή του.Να πεθάνει μόνος και ταπεινωμένος,σε αντίθεση με τον Τζέσσε που κηδεύτηκε με τιμές και εκφράσεις εκτίμησης και αγάπης."

Το έργο δεν είναι ομολογουμένως απλό.Τις περισσότερες φορές δεν είναι καν ξεκάθαρο.Ίσως επειδή χρειάζονται οι γνώσεις των νόμων της Αμερικάνικης δύσης για να καταλάβεις πως λειτουργούν οι καταστάσεις.Πως μπορεί κάποιος να δεχτεί ας πούμε ότι ο Τζέσσε Τζέημς είναι ο τρομερός και φιλότιμος κακοποιός όταν σκοτώνει πισώπλατα??

Πως γίνεται να μας φανεί λογικό το γεγονός πως ο Φορντ και ο συντροφός του δε σηκώνονται να φύγουν όταν ο Τζέσσε Τζέημς που τους φιλοξενεί,τους τρομοκρατεί ανοιχτά πως θα τους σκοτώσει??

Μήπως ο Τζέημς προσπαθεί να εκμαιεύσει κάτι από αυτούς??Τους θέλει ως προστασία??Έχει αρχίσει πράγματι να το χάνει και γίνεται σκιά του εαυτού του??Άγνωστο.

Το ερώτημα που επισκιάζει όλα τα προαναφερθέντα είναι μάλλον το 'Αλήθεια,μας ενδιαφέρει όλο αυτό?'

Με έναν Μπράτ Πιτ που δεν πείθει και τόσο για σκληροτράχηλος κακοποιός(που είναι οι μέρες του Kalifornia),με έναν Άφλεκ να κλέβει την παράσταση ως χαμένο αξιοθρήνητο-δεν έχω-ζωή nerd,με καλές δορυφορικές ερμηνείες-ιδιάζουσα αυτή της Πάρκερ που μιλάει μόνο με το βλέμμα.

Από σκηνοθεσία έχουμε ωραία πλάνα,τα εξωτερικά είναι σα να βλέπεις wallpaper των xp σε σέπια με τον Πιτ στη μέση,πρέπει να έχει πέσει πολλή επεξεργασία και πολύ στούντιο.

Δεν έχω κάτι άλλο να αναφέρω-ισοηλεκτρική ταινία από αυτές που ξεχνάς ότι έχεις δει μετά από λίγο καιρό και ας είχε γίνει πολύς ντόρος.

Ίσως διότι μετά από ένα σημείο υπομονής αρχίζεις και βαριέσαι,βοηθάει που σε κάποια σημεία είναι αδιάφορη και κουραστική και δεν σε κρατάει σε εγρήγορση..Και δεν έχει να κάνει με το χρόνο..(βλέπε και Αμέρικαν Γκάγκστερ που δεν καταλαβαίνεις πως πέρασε η ώρα!!)

Ίσως και αυτός είναι ο λόγος που ένα διάχυτο γυναικείο 'yeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeees' ακούστηκε όταν τελείωσε η ταινία.

Υγ:Μην πάτε με αίσθημα αν θέλετε να συνεχίσει η βραδιά.

[Winmx]

ΝΜ συμφωνω σε πολλα μαζι σου....αλλα δεν την παλευα σε μερικα σημεια.....αφου ημουνα ετοιμη να πατησω το κουμπακι forward!

Πολυ καλος ο Πιτ.....δεν εχω να πω κατι γι'αυτο!

Βαρεεεεεεεεεεθηκα ομως!!!!Ευτυχως που την ειδα σε dvd

[ni-me]

Η ταινία είναι κορυφαία κατά την γνώμη μου.

Η σύγκριση με Αγγελόπουλο πάντως εντελώς άστοχη.

Έχει φτιάξει ένα αριστούργημα (τον "Θίασο") και μια ακόμα σπουδαία ταινία, το "Βλέμμα του Οδυσσέα".

Οι υπόλοιπες είναι πολύ αδύναμες, εξ αιτίας των απαράδεκτων ψευδοποιητικών διαλόγων και των άπειρων αριστερίστικων κλισέ.

Πάντως τα πρώτα 20 λεπτά του Μεγαλέξανδρου είναι ίσως τα καλύτερα 20 πρώτα λεπτά στην ιστορία του κιν/φου (μαζί με την Οδύσσεια του Διαστήματος βέβαια).

[Remy Fincher]

Λίγο πιο αναλυτικά οι σκέψεις μου για τη "Δολοφονία του Τζέσυ Τζέιμς"- συν πέντε bonus tracks που λείπουν από το επίσημο σάουντρακ της ταινίας.