[ΤΑΙΝΙΟΚΡΙΤΙΚΗ] Du Levande

[γιατρίνα]

Εσείς, οι ζωντανοί [Du levande, 2007] του Roy Andersson

"Ο άνθρωπος είναι η χαρά του ανθρώπου", σύμφωνα με τα λόγια του μεγάλου Othin, όπως αναφέρονται στην μπαλάντα Hovamol της πρώιμης ισλανδικής ποίησης. Ο άνθρωπος όμως είναι και η απειλή, η θλίψη και η καταστροφή του εαυτού του, επισημαίνει ο σκηνοθέτης. Αυτοαναφορικό και δεόντως ανθρωποκεντρικό, όπως και η άποψη μας για το σύμπαν. Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ έστιν. Αυτά είπε κάποτε ο αρχαίος ημών Πρωταγόρας. Ο άνθρωπος είναι το μέτρο του κόσμου μας, αποφαίνεται για το είναι και το μη είναι, για το είναι και το φαίνεσθαι, για την αλήθεια και το ψεύδος.

"Εσείς, οι ζωντανοί" μια ταινία-ύμνος στο μεγαλείο της ανθρώπινης ύπαρξης, η τέταρτη από έναν πολύ παράξενο σουηδό.

Εμείς τον γνωρίσαμε όταν οι Νέοι Ορίζοντες του 41oυ Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μας πρότειναν "Τα τραγούδια απ' το δεύτερο όροφο" [sanger fran andra vaningen, 2000]. Η ταινία έπεσε σαν σουρεαλιστικός κεραυνός σε μια πεζή και ναρκωμένη αίθρια πραγματικότητα. Οι μελαγχολίες και τα υπαρξιακά προβλήματα των μικρών ανθρώπων βρήκαν τον Αίσωπό τους, τον Σιμωνίδη τους και τον Λουκιανό τους. Χρειάστηκε μια ακόμη επταετία για την φυσική συνέχεια του "Εσείς, οι ζωντανοί". Κι αν τα "Τραγούδια" κλείνουν προς το σινεμά του Φρίντρικσον, οι "Ζωντανοί" παραπέμπουν στον ώριμο Καουρισμάκι με κάτι από Ιοσελιάνι.

Ανασύρω από το φεστιβαλικό μου ημερολόγιο για τα "Τραγούδια του 2ου": Αλληγορία σκανδιναβικού τύπου με πολύ μαύρο χιούμορ. Ιστορίες που μπλέκονται σιγά-σιγά όλο και περισσότερο. Σπονδυλωτή αφήγηση και παράλληλη εξέλιξη. Πικρά σχόλια για τη νωθρότητα των βορείων, την ανάκαμψη των αιρέσεων εν' όψει του 2000, το αλαλούμ της εποχής και το βρικολάκιασμα των αδικαίωτων νεκρών. Το πνεύμα των Μόντι Πάιθον διάχυτο και πάντα υποβόσκον.

Κοινά σημεία με τους πρόσφατους "Ζωντανούς". Ένα, η σπονδυλωτή ανάπτυξη που εδώ πια περιρρέει και καταλήγει ασπόνδυλη. Δύο, ο θεραπευτικός ρόλος της μουσικής που εδώ γίνεται τραγουδιστή παραμυθία [Μ' όλη αυτή τη μιζέρια του κόσμου πώς να μη μεθύσει κανείς;], απομεινάρι δόξης ή αργοσβήνει κι επανέρχεται γλυκιά τζαζ από το υπόβαθρο. Τρία, αυτό το κτίριο που ταξιδεύει όπως το "νόημα της ζωής". Τέσσερα, ένας γάμος, μια κηδεία και χιούμορ μεταφυσικό. Πέντε, αυτό το απροσδόκητο και ιπτάμενο σε σχηματισμό που τραβάει τα βλέμματα όλων εκεί κάπου στο τέλος.

Παρόλ' αυτά τίποτε δεν είναι ίδιο όμοιο κι απαράλλαχτο. Σαν το ποτάμι που βρέχει τα πόδια μας αλλά το νερό του είναι διαφορετικό κάθε στιγμή. Σαν το μαγικό καλειδοσκόπιο που βλέπαμε μικροί. Σαν τα εικαστικά φράκταλς των φοιτητικών μας χρόνων. "Η κοινωνία είναι μια πιατέλα με λογιώ λογιώ μεζέδες" λέει ο αστυνόμος Διονύσης Παπαγιαννόπουλος στην ελληνική "Βίλα των οργίων". Κάπως έτσι μοιάζει κι ο μωσαϊκός καβαφικός καμβάς του ιδιόρρυθμου Ρόι Άντερσον. Σε παρασύρει στον ιστό του κι εσύ αφήνεσαι απαλά.

- - -

Κώστας Γ. Καρδερίνης

«Χαρείτε, λοιπόν, εσείς οι ζωντανοί, τη θαλπωρή του κρεβατιού σας, πριν της λήθης το παγωμένο κύμα γλύψει το πόδι σας που φεύγει.»

Γκαίτε

Μ΄αυτά τα λόγια εκκινά η ταινία αυτή...Ακολουθούν σκηνές καθημερινότητας..Άνθρωποι αποξενωμένοι από τη φύση και τον άλλο.

Μια ομάδα μουσικών που σταματά για λίγο την πρόβα της για να κοιτάξει αμήχανα την καταιγίδα και τις αστραπές του ουρανού. Μια καταιγίδα που φέρνει την μουντή ατμόσφαιρα που υπάρχει και στο εσωτερικό των ηρώων.Μέσα από την βροχή ο κλινικός θάνατος έρχεται να "γλείψει το πόδι" των προ πολλού ψυχικά νεκρών ηρώων. Κλινικός θάνατος με την αδιαπραγμάτευτη μορφή του πολέμου...Και καθώς οι αδιόρθωτοι άνθρωποι αδέσποτοι κουβαλούν τις συνήθειες τους, τα σύνεφα αφήνουν την θέση τους στα βομβαρδιστικά στο πλέον αποστομοτικό finale.

Ένας ψυχίατρος ψυχικά εξουθενωμένος που κοιτώντας στην κάμερα "ομολογεί" ότι αδυνατεί να κάνει τους ανθρώπους ευτυχισμένους με τη ψυχοθεραπεία και μετά 27 χρόνια επιλογής της ανάλυσης καταφεύγει στη χορήγηση χαπιών : "Οι άνθρωποι κυνηγούν σαν τρελλοί την ευτυχία.Αλλά αποτυγχάνουν.Για όλα φταίει ο εγωισμός μας, ο εγωκεντρισμός."..

Σε άλλη σκηνή μια γυναίκα-σύζυγος λαμβάνει "ηδονή" από τον αποκαμωμένο σύζυγο ενόσω αυτός της εξιστορεί τις αποτυχίες, δυσκολίες και προβλήματα της μέρας που πέρασε, όντας απελπισμένος. Πλήρης ασυνενοησία.

Κανείς δε στέκεται ν΄ακούσει ουσιαστικά τον άλλο, καθώς όλοι είναι δοσμένοι στο κυνήγι της "ατομικής" τους ευτυχίας. Μα, νοείται ευτυχία χωρίς τον άλλο ? Μένουν στο τέλος όλοι να κάνουν τις "τελευταίες παραγγελίες" μετά το χτύπημα μιας καμπανούλας, στη μπυραρία όπου συναντώνται όλοι αυτοί οι δυστυχισμένοι εγωπαθείς, γιατί κατά τα (επανειλλημένως) λεγόμενα του καταστηματάρχη: "Αύριο είναι μια άλλη μέρα".. Και η ζωή συνεχίζεται..